"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De Gouden Eeuw

Donderdag, 11 oktober, 2018

Geschreven door: Hans Goedkoop
Artikel door: Vera Weterings

Proeftuin van onze wereld

[Recensie] De Gouden Eeuw. Proeftuin van onze wereld van Hans Goedkoop en Kees Zandvliet komt uit in een jaar [2013/red.] dat de Gouden Eeuw een hype begint te worden in Nederland. Het Amsterdam Museum opent de tentoonstelling De Gouden Eeuw. Proeftuin van onze wereld. De NTR en VPRO zenden de gelijknamige televisieserie uit. Ook elders in Nederland zien we de Gouden Eeuw terug. Met name in 2013 verschijnen er nog meer tentoonstellingen rondom dit thema, denk aan Booming Amsterdam in het Stadsarchief Amsterdam, Leydse Weelde in Museum Boerhaave in Leiden, Roddel en Achterklap in het Westfries Museum in Hoorn en Zie je in de Gouden Eeuw in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam. Ook andere activiteiten staan in het thema van de Gouden Eeuw, waaronder de Boekenweek 2013: Gouden tijden, zwarte bladzijden en Sail Den Helder 2013. Kortom het boek en de bijbehorende tentoonstelling en televisieserie zijn het startschot van de vele aandacht en activiteiten rondom deze glorierijke periode uit de Nederlandse geschiedenis. Het boek draagt de titel De Gouden Eeuw. Proeftuin van onze wereld.  In de inleiding wordt de keuze voor deze titel uitgelegd:

“Dit boek beziet de Nederlandse zeventiende eeuw, de Gouden Eeuw, als een proeftuin voor onze eigen tijd. Een periode waarin Nederland een laboratorium werd door participerend onderzoek naar globalisering, migratie, tolerantie, consumentisme, kapitalisme en nog veel meer waar onze wereld tot vandaag aan toe mee leeft.”(p.6)

Het boek laat zien hoe veel gebeurtenissen die in de periode van de Gouden Eeuw zijn gebeurt de grondslag hebben gelegd voor hedendaagse gebeurtenissen. Zoals de immigratie in de periode of de stedenbouwkunde. Denk bij dit laatste onder andere aan de Amsterdamse grachten of het Paleis op de Dam. Het boek geeft de geschiedenis weer en vertelt daarmee hoe de verschillende thema’s die in de hoofdstukken worden besproken er in de huidige tijd uitzien. Dit moet de lezer er zelf bij bedenken. Zo geeft het boek in tegenstelling tot de gelijknamige televisieserie geen vergelijking van vroeger en nu en trekt de lijn niet direct door tot het heden. Het feit dat het boek ‘de proeftuin van onze wereld’ is genoemd klopt dan ook wel, maar de links moet de lezer zelf leggen, waar hij in de televisieserie wordt geholpen.

De schrijvers van het boek Hans Goedkoop en Kees Zandvliet zijn geen onbekenden in de geschiedenis van de Gouden Eeuw. Zo schreef Kees Zandvliet, historicus en hoofdconservator van de afdeling Nederlandse geschiedenis van het Rijksmuseum, eerder De 250 rijksten van de Gouden Eeuw en De Nederlandse ontmoeting met Azië 1600-1950. Hans Goedkoop is vooral bekend als presentator van het geschiedenisprogramma van de NTR en VPRO Andere Tijden. Hij is echter  meer dan alleen presentator, hij is ook een Nederlands historicus en literatuurcriticus. Ook is Goedkoop de initiatiefnemer van de televisieserie De Gouden Eeuw.

Hereditas Nexus

Het boek en de serie gaan over dezelfde periode. Anders dan de televisieserie gaat het boek niet zo zeer in op een direct verband tussen de zeventiende eeuw en onze tijd.  Het boek kan het beste omschreven worden als een algemene geschiedenis van de Gouden Eeuw waar elk mogelijk aspect van die periode kort aan bod komt. Anders dan vele conventionele geschiedenissen over de zeventiende eeuw behandelt De Gouden Eeuw naast de handel van de VOC ook de handel op de Sont, de eigenlijke kurk waarop de Nederlandse handel dreef.

Daarnaast worden ook belangrijke personen uit de periode van de Gouden Eeuw in het boek besproken. De welbekende gebroeders de Wit en Michiel de Ruyter, maar ook de minder bekende die hun steentje hebben bijgedragen aan verschillende aspecten van die tijd, zoals onder andere de humanist Dirck Volckertszoom Coornhert (1522-1590) of de durfkapitalist Dirck van Os (1555-1615).

De Gouden Eeuw is rijk geïllustreerd. Wanneer je het boek leest, krijg je door de vele afbeeldingen die naast de tekst zijn geplaatst niet alleen informatieve beschrijvingen over de Gouden Eeuw tot je, maar krijgen de belangrijke kunstenaars, handelaren, zeemannen en koningen ook een gezicht.  Daarbij leest het boek erg vlot. Doordat het boek is onderverdeeld in negentien korte hoofdstukken is het gemakkelijk om het tussendoor weg te leggen zonder dat je uit het verhaal raakt.

Kortom, het is een fijn te lezen boek. Wie echter al het een en ander weet over de gouden eeuw, moet dit boek links laten liggen. Dit boek is een aanrader voor een ieder die een korte introductie wilt krijgen in de geschiedenis van de gouden eeuw in brede zin. De Gouden Eeuw toont niet alleen de meest bekende aspecten van de zeventiende eeuw, maar loopt aan de hand van verschillende thema’s de gehele zeventiende eeuw door.

Eerder verschenen op Hereditas Nexus