"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De held

Vrijdag, 6 mei, 2011

Geschreven door: Jessica Durlacher
Artikel door: Carmen Meuffels

Een opeenstapeling van leed in het leven van een labiele moeder

Wanneer is iemand een held? Is iemand een held wanneer hij al het mogelijke doet om de mensen van wie hij houdt te beschermen, of is dit slechts een menselijk automatisme en is iemand pas een held wanneer hij ook diegenen wil beschermen die hij niet kent, bijvoorbeeld door zich aan te sluiten bij het leger? In Durlachers nieuwe, spannende roman komen beide typen mensen voor: terwijl hoofdpersonage Sara Silverstein alles voor haar familie over heeft, wordt haar zoon Mich van jongs af aan gedreven door een onbedwingbaar verlangen om militair in Amerika te worden. De keuze van de zoon is voor de moeder onaanvaardbaar, temeer omdat ze het idee heeft zonder hem hulpeloos en kwetsbaar te zijn. Haar voorgevoel blijkt te kloppen: Mich is nog maar net weg wanneer Sara’s leven een dramatische wending neemt.

Als dochter van de joodse Herman – ‘een moeilijke man, nooit helemaal volwassen geworden’ – vindt Sara haar zoons wens van begin af aan bespottelijk. De gedachte dat hij vrijwillig kiest voor een leven vol gevaar maakt haar beurtelings verdrietig en boos. Deze emoties worden haar ingegeven door herinneringen aan verschrikkingen die haar vader tijdens de Tweede Wereldoorlog in een concentratiekamp heeft moeten doorstaan:

‘Geen boot camp had hem voor zijn verschrikkingen klaargestoomd, voor hem geen instructeurs wier wreedheid slechts gespeeld is, in dienst van een verborgen agenda vol min of meer educatieve bedoelingen ten behoeve van iets groters, universelers (ja, zo is het in een leger als dit, al kan ik het bijna niet verteren dat ik dit denk).’

Uiteindelijk moet Sara met lede ogen toezien hoe Mich naar Amerika vertrekt. Zelf blijft de van nature onzekere vrouw achter in Nederland met haar man Jacob, haar puberende dochter Tess en de herinneringen aan haar vader, die telkens weer opdoemen. De sfeer in huis is somber: Mich wordt door iedereen gemist. En dan wordt Sara terwijl ze hardloopt in het bos aangevallen door een man (door haar voortaan veelzeggend ‘Het Beest’ genoemd). Wat in eerste instantie een noodlottige maar toevallige ontmoeting lijkt, blijkt al gauw de eerste schakel in een ketting van ellendige gebeurtenissen die terugvoeren naar een verre familiegeschiedenis. Daarin speelt behalve Sara’s grootouders ook een malafide aannemersfamilie die fout was in de oorlog een rol.

Dans Magazine

De held ontspint zich als een geslaagde thriller: de spanning wordt zorgvuldig opgebouwd en hoewel Sara (en de lezer met haar) soms opzienbarende ontdekkingen doet, blijft het grote geheel bedekt onder een sluier van mysterie. Sara’s gezin wordt intussen alsmaar prikkelbaarder, totdat zelfs een futiele opmerking van Mich (die ver in Amerika van alle ontdekkingen bewust niet op de hoogte wordt gehouden) ervoor kan zorgen dat zijn zusje Tess zich buiten proporties verdrietig voelt:

‘“Kom ervan af”, zegt hij. “Daar kom je niet. Dat is het Parade Deck, dat is alleen voor speciale gelegenheden. Daar zijn mensen geëerd die hun leven geofferd hebben voor dit land.”
Wit van schrik en meteen geluidloos huilend met tranen die in stromen over haar wangen glijden, klimt Tess naar beneden. Verschrompeld gaat ze naast me staan, met stille snikken, terwijl Mich zijn gesprek met Jacob voortzet.’

Hoewel de reacties van de personages niet ongewoon zijn gezien de erbarmelijke situatie waarin ze zich bevinden, komen dramatische scènes zoals de bovenstaande zo vaak voor dat zij hun schokkende werking geheel verliezen. Durlacher slaagt er daarentegen wel in ons op overtuigende wijze deelgenoot te maken van de beklemmende invloed die de oorlog nog altijd kan uitoefenen op het leven van individuele gezinnen, daarbij continu vergelijkingen tussen oorlogsleed en persoonlijk familieleed vermijdend.

Leed wordt dus nergens vergeleken, maar evenmin gerelativeerd. Dit totale gebrek aan relativering is het grootste gemis van De held: de roman slaagt er niet altijd even goed in empathie op te roepen, juist omdat het leed alomtegenwoordig is en op geen enkele manier gedoseerd wordt. De overdaad aan geweld die Sara wordt aangedaan, maakt haar eigen afwachtende houding bovendien tot een ergerniswekkende deceptie: op het cruciale moment dat ze de kans krijgt om wraak te nemen op haar aanvaller, laat ze het afweten, net zoals haar vader Herman het als kind liet afweten toen zijn ouders tijdens een razzia opgepakt werden.

Komt er in De held dan geen enkel personage voor dat de kwalificatie ‘held’ verdient? Jawel, eentje: iemand die niet alleen dapper en ondernemend is, maar een eenmaal genomen beslissing bovendien nooit terugdraait. In Durlachers nieuwe roman met thrillerachtige elementen is de jonge militair Mich de enige die met recht een held genoemd kan worden.


Eerder verschenen op Recensieweb


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur: