"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De kunst van controleverlies

Zondag, 24 september, 2017

Geschreven door: Jules Evans
Artikel door: Tea van Lierop

Het evenwicht tussen Dionysos en Apollo

[Recensie] De mens heeft een fundamentele behoefte aan transcendentie, piekervaringen, flow, extase. De schrijfster Iris Murdoch noemde het ‘unselfing’. Deze toestand kent meerdere stadia en kan bereikt worden op verschillende manieren. Het is van alle tijden en er zijn voor- en nadelen. Wanneer wordt vervoering, extase gevaarlijk? Hoe houd je de regie over jezelf?  Dit is in het kort waar De kunst van controleverlies, filosoferen over extase, over gaat.

Onderverdeeld in tien hoofdstukken neemt de Engelse denker Jules Evans de lezer mee in deze, soms duistere, wereld. De inhoud in dit bijzondere filosofieboek is goed te volgen. De vermelding van namen en werken van auteurs maakt duidelijk waar Evans zijn inspiratie vandaan haalde. Aldous Huxley wordt veel genoemd.

Dat de mens vroeger al behoefte had aan extase zien we aan de Griekse god Dionysos, god van de roes en de dronkenschap. Aan de andere kant stond denker Apollo, god van de voorspelling, maat en beheerst gevormde muziek. Of het rationeel scepticisme van Socrates. In hoofdstuk vier Rock-‘n-Roll podium staat een citaat van Epiphanius (bisschop van Salamis uit de vierde eeuw): “Spring in het rond, hemelen. Zing lofliederen, engelen. Jullie die wonen in Sion, dans in cirkels.”

De auteur  heeft zelf een bijna-doodervaring (BDE) gehad (zie onder), dit verklaart mede zijn fascinatie voor dit verschijnsel. In de klassieke literatuur schrijven Plato en Cicero  al over BDE.  Evans wordt erg persoonlijk wanneer hij vertelt over geestverruimende middelen die hij zelf gebruikte en daar niet altijd goede ervaringen mee had.

Boekenkrant

Uitgebreid wordt ingegaan op religie als uitlaatklep. Eeuwenlang mocht het volk  zich uitleven tijdens de feesten die men vierde, denk aan optochten, verkleedpartijen, dansen en drank. Na de Reformatie kwam een einde aan alle versiering, maar zoals na elke repressie kwamen er weer nieuwe bewegingen om de behoefte aan extatische rituelen te bevredigen.  Een interessant deel is de verbinding die de muziek van Elvis Presley had met de kerk, hij werd  beïnvloed door de pinksterkerken uit het zuiden.

Voor een ieder die zich interesseert voor vormen van extase, hoe die te bereiken en vooral wat de valkuilen zijn, is dit een mooi overzicht. De geschiedenis, de verschillende (sociale en medische) invalshoeken en de vele verwijzingen naar de literatuur en mythologie maken het begrijpelijk. Evans beschouwt niet alles klakkeloos, hij blijft kritisch wanneer hij meedoet aan diverse meetings, de ervaringen zijn niet altijd positief, dit zorgt voor een realistisch beeld.

Eerder verschenen op metdeneusindeboeken.blogspot

Over de auteur

Jules Evans (1977) is als onderzoeker verbonden aan het ‘Living with Feeling’ project van het Centre for the History of Emotions, Queen Mary University in London. Hij schreef eerder het boek Filosofie voor het leven en andere gevaarlijke situaties dat in 19 talen werd vertaald. Bekijk hier zijn Tedtalk over zijn eerste boek.  In een recent interview met Trouw vertelde hij dat zijn filosofische zoektocht naar extase begon na een ski-ongeluk in Noorwegen. “Amper bekomen van de depressies die het gevolg waren van overmatig drugsgebruik, viel de 24-jarige Jules Evans tijdens het skiën tien meter van een helling naar beneden. Hij brak zijn rug en een dijbeen, maar toen hij weer bij bewustzijn kwam wist hij zich omringd door een warm, wit licht. ‘Ik had de indruk dat dit verschijnsel het diepste stuk van mijn wezen was en van alle andere wezens,’ schrijft hij in De kunst van het controleverlies.” Lees hier het interview in Trouw. [Red.]