Hedendaags sprookje
Workshopproza saai? Auteurs die verbonden zijn aan schrijfscholen – wordt wel eens gesteld – ontbreekt het aan creativiteit en oorspronkelijkheid. Ze zouden te veel trucjes gebruiken en eentonige, zoutloze publicaties afleveren. Is dat wel zo? Inge Schilperoord bijvoorbeeld, oud-studente van de Schrijversvakschool Amsterdam, kreeg voor Muidhond voornamelijk lovende kritieken. Annemarie de Gee, docent bij schrijfopleiding Scriptplus, komt met De kus van een clown. Overstijgt deze debuutroman de ‘cursusliteratuur’?
De Gee (1987) – die met de verhalenbundel Kamermensen al bewees dat ze goed kan schrijven – schetst in haar debuutroman een surrealistische verhaalwereld. Ze laat ons kennis maken met een bonte stoet van zonderlinge figuren. De belangrijkste zijn: Rosa, een nymfomane drama-student, Harman Pekman, die net zijn vader is verloren, en meneer Steeghuizen, directeur van een groot cateringbedrijf. De Gee wisselt voortdurend van perspectief tussen deze drie personages, die allemaal zoekende zijn naar een doel in hun leven. Ze dwalen maar wat rond door de theatrale verhaalwereld van de schrijver.
Een ongelukje
De geesteskindjes van De Gee maken realistische dingen mee, maar gedragen zich daarbij allesbehalve normaal. Meneer Steeghuizen veroorzaakt op een gegeven moment een ongeluk, terwijl hij telefonerend achter het stuur van zijn auto zit. Hij rijdt een meisje aan, maar bekommert zich vervolgens nauwelijks om zijn creperende slachtoffer. Na te hebben gecheckt of hij zelf ongedeerd is, begint hij doodleuk een nieuw telefoongesprek. Ondertussen observeert hij het lijdende meisje van een afstandje:
Afgezien van haar platgereden onderlichaam was ze intact, ze leefde nog. Ze richtte zich op en keek naar haar vermorzelde buik: een plak paté, vet, vlezig weefsel met kleine harde stukjes zeem of bot, of zag hij het dampende asfalt ertussendoor?
Een behoorlijk macabere scène. Het wordt allemaal nog erger als Meneer Steeghuizen ‘per ongeluk’ op haar hoofd gaat staan:
Ze keek naar hem op. Haar ogen vulden zich met water. Plukken haar plakten tegen de voetafdruk op haar voorhoofd. Meneer Steeghuizen boog zich naar haar toe (dat zou iedereen doen) en pulkte steentjes uit haar gezicht.
In een andere passage krijgt het huisdier van Pekman een ongelukje:
Met zijn kop zo ver omlaag dat het puntje van zijn tong de grond raakte, zeulde hij zijn hondenlijf de woonkamer in. Hij was net wakker en moest pissen. […] De hond was oud; het moment waarop zijn geslacht druppelde viel haast nooit meer samen met het daadwerkelijke urineren, vaker werd hij erdoor verrast, zoals nu.
Dergelijke passages doen door hun banaliteit in eerste instantie aan als scènes uit een B-film, maar passen toch goed in de verhaalwereld van De Gee. Juist door te overdrijven, weet ze van een dramatische scène een bijzonder ironische te maken. Juist door iets niet mooier te maken dan het is, wordt het tastbaar. Dat mag knap worden genoemd.
De stem van de schrijver
Het is moeilijk om de stijl van Annemarie de Gee in een aantal woorden te vatten. Haar verhaalwereld voelt surrealistisch en theatraal aan. Haar personages lijken verdomd veel op echte mensen. Hier en daar doet De kus van een clown een klein beetje denken aan een film van Alex van Warmerdam of een boek van Roald Dahl. Zonder een slappe kopie van een van beide te worden. De Gee weet de lezer gevangen te houden in haar hedendaagse ‘sprookje’. Ze schrijft over incontinente huisdieren en dramatische ongelukken, maar roept tussen de regels ook een belangrijke vraag op: wat is eigenlijk het doel van ons bestaan? Haar personages blijven ronddobberen, vinden geen antwoord op deze vraag.
De Gee levert een prima debuutroman, waarin ze het clichématige weet te vermijden. Gedurfd, ironisch en allerminst ‘cursusliteratuur’.
