Wanneer je hersenen een spel spelen met je herinneringen
[Recensie] Tijdens ons leven proberen we zo veel mogelijk belevenissen in onze hersenen op te slaan om ze ‘eeuwig’ te behouden. Naarmate we ouder worden, keren herinneringen steeds vaker terug in onze belevingswereld. Maar dan blijkt ons brein een gruwelijk spel met ons verleden te spelen. In de loop van de tijd hebben de hersenen onze belevenissen tot beelden vervormt, zoals wij die ons graag zouden willen herinneren, in plaats van hoe ze werkelijk waren. Hans Muiderman is een auteur die bekend staat om zijn goede observaties. In zijn nieuwste boek De lunchroom – een novelle – komt deze eigenschap opnieuw naar voren wanneer hij door de ogen van zijn hoofdpersoon onderzoekt hoe ons herinneringsvermogen werkt.
In De lunchroom volgt de lezer twee verhaallijnen die zich beurtelings afspelen in het heden en het verleden. Freek, de hoofdpersoon, is programmeur en bezoekt iedere dag dezelfde lunchroom. Daar schrijft hij notities op over zijn grootvader die overleden is. Freek was het enige kleinkind, waardoor de band met zijn grootvader hecht was. Die band werd ook nog eens gevoed door de slechte relatie die Freek met zijn vader had, die ook vaak afwezig was. Die plaats werd daardoor onvermijdelijk door zijn grootvader ingenomen. In Freeks ogen was zijn grootvader een man die alles onder controle leek te hebben. Hij had grote belangstelling voor zijn kleinzoon, was ondernemend, liefdevol, en ging met de jonge Freek mee in diens fantasiewereld. Kortom, grootvader liet zijn kleinzoon nog kind zijn zolang dat kon.
Maar nu zijn grootvader overleden is, moet ook zijn huis opgeruimd worden, omdat het pand verkocht is aan een projectontwikkelaar. Tijdens die momenten in de lunchroom slaat Freek het heden gade, terwijl hij in gedachten terugkeert naar het huis van zijn grootvader waar hij als 15-jarige jongen vaak verbleef. De gang is daarbij de centrale plek, waar de jonge Freek vaak sliep. In het tweede deel van de novelle is die gang verruild voor een ladder die dan een prominente plaats heeft in het verhaal. “Herinneringen zitten aan plekken vast,” schrijft Muiderman op een bepaald moment. Dat illustreert hij mede aan de hand van het poppenhuis, een kopie van het werkelijke huis, dat Freek aantrof op de zolder van het huis. Elk detail brengt een herinnering in hem boven. Maar kloppen die herinneringen wel altijd? Freek twijfelt regelmatig aan het waarheidsgehalte van zijn herinneringen. Uiteindelijk moet hij constateren dat de herinneringen de waarheid vertroebeld hebben weergegeven. Freek wordt gedwongen het beeld van zijn grootvader bij te stellen en dat werpt de vraag op of hij hem moet veroordelen of kan hij begrip voor hem opbrengen.
Hans Muiderman is altijd de observant in zijn boeken, maar is hij in deze novelle slechts toeschouwer? In deze doordringende en ingenieus opgezette novelle geeft de auteur via de ik -vorm een levendige beschrijving van de gedachten van Freek en daarmee komt het verhaal heel dichtbij, alsof je echt zelf in die lunchroom tegenover de hoofdpersoon zit, terwijl hij jou zijn verhaal vertelt. Je ontkomt bijna niet aan de gedachte dat Muiderman put uit zijn eigen herinneringen. Herinneringen verlopen zelden in een chronologische tijdsvolgorde, als losse fragmenten springen ze door de tijd, opgeroepen door geuren, smaken of voorwerpen. Dat element is op speelse manier weergegeven in de titels van de hoofdstukken, het zijn tafelnummers in willekeurige volgorde. Het is een klein detail, maar dat maakt De lunchroom wel tot meer dan een verhaal. Het raakt een onderwerp waarover serieus is nagedacht en dat iedereen overkomt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
