"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De mannen van Raan

Donderdag, 30 april, 2015

Geschreven door: Martin de Jong
Artikel door: Suzanne van Putten

De mannen in haar leven

Debutante Martine de Jong geniet al enige bekendheid door haar stukken voor 10e.nl en Recensiekoning. Ze liet daar zien dat ze een vlotte pen heeft en humoristisch kan schrijven. In haar debuutroman De mannen van Raan toont ze dat ze deze kwaliteiten mee kan nemen in langere teksten: in een met vaart geschreven roman lezen we over de tragische liefdesperikelen van programmeur Per. Een vlotte pen schrijft echter niet automatisch een goed boek, getuige de haperende opbouw van de plot van De mannen van Raan. Hoewel haar boek bij tijden uitstijgt boven het niveau van een luchtig verhaal, is De Jong uiteindelijk geen sterdebutante.

[Van deze roman verscheen een voorpublicatie op Athenaeum.nl]

Per ontmoet op zijn werk Raan, die een verdieping lager werkt. Per is programmeur en voldoet aan alle criteria van een computernerd. Zijn personage is er een zoals we die de laatste tijd vaker tegenkomen, bijvoorbeeld in de tv-serie Big Bang Theory of in de populaire boeken van Graeme Simsion, The Rosie project en The Rosie effect. Pers werk is zijn leven, hij houdt zijn gordijnen het liefst dicht omdat hij niet van licht houdt, heeft een lege koelkast en kan niet goed met anderen om gaan. Mensen zijn voor Per niet belangrijk. Totdat hij Raan ontmoet.

‘Ik voelde hoe haar blik zich ondanks mijn enorme zonnebril vasthaakt in mijn hersenen. Met stevige haakjes bevestigde ze zichzelf in mij. ‘Ja, dag,’ zei ik nog tegen haar tas voor de liftdeur sloot. Ik wist niet hoe ze heette en ik wist niet hoe ik haar weer zou moeten losmaken.’

Boekenkrant

Al snel beginnen Per en Raan een relatie. Maar Raan heeft regelmatig tijd voor zichzelf nodig en laat dagenlang niets van zich horen. Dan wil ze thuis zijn, bij haar moeder Guisje en haar broers Freek en Maurice. De 26-jarige woont namelijk nog steeds niet op zichzelf, maar op haar meisjeskamer. ‘Ik denk dat je maar even moet gaan’, zegt ze dan. ‘Er is niets, ik wil alleen alleen zijn.’

Angstaanvallen

Per is een wat sneue figuur: als een hondje komt hij steeds weer opdraven als Raan daar behoefte aan heeft. Per zoekt op den duur andere vrouwen op in een daad van verzet, maar heeft daar zoveel spijt van dat het geen overwinning te noemen is. Wanneer Raan hem weer een periode buitensluit, is hij tot niets in staat. Angstaanvallen en fysieke pijn leiden tot een lijst met overlevingsstrategieën. Optie 1, Raan uit zijn leven snijden, wijst hij na een korte overweging af. Optie 2, de omgekeerde variant, lijkt hem veel plausibeler:

Per is verbaasd dat Raan hem nog niet eerder aan de kant heeft gezet. ‘Ze hield me binnenboord, net genoeg om niet te verdrinken.’ Per is door Raan gelukkiger dan ooit, maar in Raans regelmatige afwezigheid is hij juist heel depressief. Redding en ondergang liggen dicht bij elkaar. Raan waarschuwt Per en daarmee de lezer al aan het begin van het boek voor een pijnlijke afloop.

‘’Ik ga je pijn doen,’ zei ze.
‘Tijdens het kussen?’
‘Nee, althans, dat hoop ik niet zeg,’
‘Wanneer dan?’
‘Als het voorbij is.’
‘Als wat voorbij is?’
‘Dit. Wij. Als het voorbij is.’’

Per neemt dit niet ter harte, maar voor de lezer werkt het als een vorm van dramatische ironie: hun merkwaardige relatie in ogenschouw nemend, neem je de waarschuwing van Raan serieus. En inderdaad, haar wens om thuis te zijn blijkt een teken aan de wand.

Lijstjes

De periodieke afwezigheid vindt Per maar lastig, dus besluit hij een overzicht te maken van alle mannen die een rol hebben gespeeld in Raans liefdesleven. Niet dat Raan veel over ze vertelt, maar hier en daar maakt ze een opmerking die Per verwerkt in zijn schema. Hij is bang haar te verliezen, dus maakt hij per man ook een categorie met pluspunten – zodat hij daar zelf ook aan kan werken. Soms maakt hem dat echter alleen maar onzekerder.

 ‘De lijst met verbeterpunten bleef maar groeien, maar ik kon er in ieder geval iets aan doen. Pijnlijker waren de dingen waar ze vluchtig iets over zei maar die ik met geen mogelijkheid kon veranderen. Hoe de kruin op mijn voorhoofd ervoor zorgde dat mijn haar zo gek opzij sprong, hoe mijn bakkebaarden niet vol genoeg waren. (…). Elke kleine opmerking, die op zichzelf altijd onschuldig leek, vrat aan mijn zelfvertrouwen.’

Pers lijstjesdrang wordt aan het begin van het boek geïntroduceerd en vlakt dan sterk af. Pas in de laatste hoofdstukken worden de mannen-lijsten weer tevoorschijn gehaald, en dat is jammer. Het middenstuk lijkt er een beetje tussenin te hangen. Pas aan het eind komt ook de wat merkwaardige onthulling van een tot dan toe redelijk onbelangrijk raadsel. Pas dan worden de naar de achtergrond verdwenen lijstjes weer relevant.

De Jong maakt nu pas duidelijk dat dát is waar de roman om draait: de onbekende vijfde man in Raans leven. Het zou een prima romanonderwerp kunnen zijn, maar het sluit niet aan bij de rest van dit boek. Alsof je er aan het einde van een liefdesroman ineens achter komt dat het boek eigenlijk een thriller is. Dat is jammer, want het vermindert de waarde van een verhaal dat De Jong in de overgrote rest van het boek wél leuk weet op te schrijven.


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Ontsporingen

De mannen van Raan