Fotografie en nationalisme tussen 1920 en 1945

[Signalering] Remco Ensels hoofdpersoon Eva Besnyö (1910-2003) was een fotografe van Hongaars-joodse afkomst die het Nederland van het interbellum net als Erich Salomon vastlegde volgens de stijlprincipes van de zogenoemde Nieuwe Fotografie; ook zij ging met de blik van de buitenstaander op zoek naar beelden die het Nederlandse eigene uitdrukten. Ensel neemt een drietal door Besnyö gecreëerde fotowanden met molens, tulpen en kaasboeren als vertrekpunt voor een breed uitwaaierende beschouwing over Nederlands natiebesef in de jaren twintig en dertig, waarin fotografie een belangrijke rol vervulde. Volkskundigen als P.J. Meertens stuurden fotografen eropuit om in het land klederdracht en karakteristieke boerenkoppen te fotograferen. Hun foto’s werden afgedrukt in op een breed publiek gerichte maar serieus bedoelde studies van de per streek verschillende uiterlijke verschijningsvormen van ‘echte’ Nederlanders of – als zij met de NSB sympathiseerden – Germanen.

Niet alle fotografen namen het even nauw met de verheven bedoelingen van hun opdrachtgevers. Een foto van een ‘typisch’ Groningse boer bleek in werkelijkheid genomen bij het Utrechtse dorpje Bunnik. De volkskundigen waren ontstemd over dit ‘bedrog’ dat hen aanvankelijk niet was opgevallen, maar zagen er geen reden in om het wetenschappelijke gehalte van hun raciale hokjesdenken ter discussie te stellen.

—

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine