Erudiet luchtkasteel
[Recensie] Jonas is een nerdy typje: zijn enige hobby’s zijn lezen en nadenken en meisjes durft hij niet recht aan te kijken. Hij is de kleinste van de klas, heeft op zijn zeventiende nog steeds geen baardgroei en sinds kort wordt hij ook gekweld door hoofdpijn. Net wanneer hij voor twee weken alleen thuis is, verschijnt er in zijn straat een oud landhuis dat alleen hij kan zien. Achter één van de ramen staat een bloedmooi meisje naar hem te kijken. Jonas’ nieuwsgierigheid is geprikkeld. Al gauw ontdekt hij dat het huis op een geheimzinnige manier met zijn eigen leven verbonden is. In het bos eromheen staan levensgrote exemplaren van zijn oude speelgoed. Wanneer het hem gelukt is om het huis binnen te komen, loopt hij pardoes een exacte kopie van zijn eigen woonkamer in. Twee acteurs die in een toneelstuk zijn ouders spelen, staan daar hun tekst te oefenen. Jonas’ vader vertelt zijn vrouw dat de hoofdpijn van hun zoon een symptoom is van een ernstige, misschien wel dodelijke ziekte.
Vanaf dat moment beginnen voor Jonas twee werkelijkheden door elkaar te lopen. Hij zoekt zijn weg door de onwerkelijke, sprookjesachtige kamers van het huis en ontmoet Anna, het meisje dat hij achter het raam zag. Intussen wordt hij af en toe plotseling wakker in het ziekenhuis. Zijn ouders en zusje staan bezorgd aan zijn bed en vertellen hem dat hij een zware operatie moet ondergaan. Anna ligt in het bed naast hem. Is het huis één lange koortsdroom die Jonas tijdens zijn ziekbed beleeft? Zijn de maniakale tweelingbroers in de bibliotheek, die boeken leugens vinden en Jonas’ hersens willen ‘zuiveren’ (p. 79), eigenlijk de artsen die hem aan zijn hoofd opereren? Bloeit er echt een liefde tussen hem en Anna op, of doet haar plotselinge verdwijning uit het ziekenhuis het ergste vermoeden?
Stilistisch is Peter-Paul Rauwerda’s debuut een spectaculaire reis. Jonas dwaalt door ruimtes vol beweging en geluid, die op de lezer inwerken als een nostalgische fantasy-film: een hal met een mozaïekvloer en wandkleden waarop vissen zwemmen en vogels fladderen; een mechanisch plafond dat zich bij de juiste stand van een klok integraal opent en omdraait; een wenteltrap die verandert in een zweefmolen, compleet met gemaskerde kinderen in de stoeltjes en een kermiswalsje op de achtergrond. Bovendien is De Negen Kamers een etalage van Rauwerda’s eigen belezenheid en taalgevoel. Het boek staat vol met ‘namedropping’ van literaire titels en citaten van bekende schrijvers, maar ook met subtielere intertekstuele geintjes en virtuoze woordgrapjes. Ook bevat het een keur aan op zichzelf staande verhalen, door andere personages aan Jonas verteld, met een levensbeschouwende, sprookjesachtige of bijna mythische inslag.
Helaas is het droomachtige verhaal niet alleen de charme, maar ook de zwakte van De Negen Kamers. De personages zijn nauwelijks mensen van vlees en bloed en de ontwikkelingen die ze doormaken worden nooit echt concreet. Dat Rauwerda sfeerbedervers als het internet en social media uit het verhaal wilde weren, is goed voorstelbaar, maar een verliefde zeventienjarige held die niet één keer aan seks denkt is ietwat ongeloofwaardig. Jonas’ minnespel met Anna is zo kuis als een hoofse romance. Een groter bezwaar is dat hij als hoofdpersoon grotendeels een lege huls is, zonder eigen drijfveren, zonder innerlijke bagage die hij mee het huis in neemt. Hij lijkt uitsluitend te bestaan om invloeden van buiten op zich in te laten werken – de nieuwsgierigheid en het verlangen die het huis en Anna in hem wakker maken, de wijze levenslessen die hem door anderen worden meegedeeld. Het enige probleem dat voortkomt uit het leven dat Jonas vóór het verschijnen van het huis had, is zijn ziekte en de vraag of hij inderdaad op sterven ligt. Lange tijd vormt die de rode draad van het verhaal, maar uiteindelijk raakt hij zoek onder de metaforische laag van Jonas’ worsteling met de machten in het huis.
Met Anna is het nog veel droeviger gesteld. Zij bestaat überhaupt enkel bij gratie van het huis en alleen in relatie tot de mannen om haar heen. Ze is een slachtoffer van haar autoritaire vader en een mysterieuze femme fatale die Jonas het hoofd op hol brengt. Haar gebrek aan onafhankelijke identiteit heeft ze zelf perfect in de gaten: “Ik heb mijn moeder niet gekend. Mijn vader negeert me. Ik heb geen familie, geen vrienden, ik kom het huis niet uit. Als ik in de spiegel kijk, zie ik een volslagen onbekende. (…) Heb je enig idee hoe afschuwelijk het is om hier te leven, jaar in jaar uit, zonder vrienden, zonder toekomst, zonder te weten waar het allemaal toe dient?” (pp. 187-189). Het is zo’n verschrikkelijk lot dat als Rauwerda het echt serieus had genomen, hij een totaal ander verhaal zou hebben geschreven. In plaats daarvan blijft Anna, die Jonas verleidt en bedriegt in haar poging om te ontsnappen, even onwerkelijk als de andere sprookjes die de revue passeren. Ze is Raponsje en Bond-girl in één en Jonas is haar verlosser. “’Vanaf nu neem ik de beslissingen.’ Hij omhelst haar, kust haar tranen weg, pakt haar hand en trekt haar mee.” (p. 192) Op dit vlak stijgt dit boek niet uit boven Twilight.
De Negen Kamers is een werk van grootse gebaren, barokke schilderingen en filosofische vergezichten. Wie van romans met een helder omlijnde plot of gedetailleerde karakterontwikkeling houdt, zal er misschien in vastlopen. Net als in Anna’s hemelbed kun je er bedwelmd in wegzinken, waarna het als een luchtballon opstijgt en wegzweeft. Het landschap is weelderig en indrukwekkend, maar de bestemming blijft achter de horizon verborgen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Een uittreksel en analyse van dit boek (full disclosure: door Julia Krul) zijn te vinden in de Uittrekselbank Jeugd van NBD Biblion: http://uittrekselbankjeugd.nbdbiblion.nl/uittrekselbank/abonnee-jeugd/detail?tek_id=569217 (abonnement noodzakelijk).
