De eerste vrouwen op het politieke pluche
[Signalering] De invoering van het passief en actief vrouwenkiesrecht in respectievelijk 1917 en 1919 vormde slechts het begin van de daadwerkelijke politieke participatie van de Nederlandse vrouw. Weliswaar gingen vrouwen nu massaal stemmen (Nederland kende tot 1970 een opkomstplicht), maar zij bekleedden lange tijd slechts bij uitzondering politieke functies. Van der Steen bespreekt in een reeks korte en leesbare portretten de eerste vrouwen die een specifieke politieke functie uitoefenden, te beginnen met Suze Groeneweg die in 1918, dus nog voordat vrouwen zelf mochten stemmen, namens de SDAP in de Tweede Kamer werd gekozen. Daarna kwamen vrouwen stap voor stap ook in andere bestuurlijke posities terecht. Zo werd Truus Smulders-Beliën in 1945 de eerste vrouwelijke burgemeester van Nederland, in de Brabantse gemeente Oost-, West- en Middelbeers. De aanleiding was curieus. Haar echtgenoot Jan Smulders was hier jarenlang de burgemeester geweest. Tijdens de Duitse bezetting was hij opgepakt en tegen het einde van de oorlog doodgeschoten. Het geslacht Smulders had al vanaf 1831 de burgemeester geleverd en Truus’ sollicitatie naar het ambt was bedoeld om de zetel voor het geslacht Smulders in de persoon van zoon Sjef te behouden. Zij bekleedde de post uiteindelijk tot haar dood in 1966. Pas twee jaar daarvoor waren er weer twee vrouwelijke burgemeesters benoemd.
Het tekent de langzame ontwikkeling van de actieve politieke participatie van de Nederlandse vrouw die pas na 1980 in een stroomversnelling kwam. Een vrouwelijke premier hebben we echter nog niet gehad. Marga Klompé, in 1956 de eerste vrouwelijke minister, had deze post in 1967 misschien kunnen krijgen. Maar zij hield de boot zelf af, mede omdat zij de politieke situatie in Nederland “psychologisch niet rijp” achtte. Buitenbeentjes in Van der Steens portrettengalerij zijn regentes Emma en koningin Wilhelmina – buitenbeentjes, omdat zij constitutionele monarchen waren, zonder wezenlijke politieke macht, die alleen in deze positie terecht waren gekomen omdat er geen mannelijke troonpretendenten waren.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
