Napoleon op Elba
[Signalering] In de talloze biografieën van Napoleon hebben zijn tien maanden op Elba een bescheiden plek. Hij zat er zogenaamd als staatshoofd, maar feitelijk als balling met behoud van titel. De recente vuistdikke biografieën van Johan Op de Beeck en Adam Zamoyski besteden meer aandacht aan de depressieve toestand van de verslagen keizer (die een mislukte zelfmoordpoging deed), aan het Verdrag van Fontainebleau dat de voorwaarden voor zijn troonsafstand en ballingschap regelde, en aan de politieke ontwikkelingen in Frankrijk tussen Napoleons vertrek in mei 1814 en zijn terugkeer in februari 1815.
Mark Braude daarentegen vertelt waarom Napoleon naar juist dit kleine eiland tussen Corsica en Livorno werd verbannen en concentreert zich op zijn verblijf daar. Napoleons groeiende behoefte aan een hernieuwde machtspositie in Parijs is een logische rode draad in het boek dat een grotendeels nieuw en spannend verslag geeft van zijn terugkeer. Braude beschrijft boeiend Napoleons leven bijna dag voor dag, met zijn emoties over het verlies van de keizerlijke macht, de scheiding van zijn vrouw Marie-Louise en hun zoon – haar vader, de Oostenrijkse keizer Frans I, hield die bij hem vandaan. Napoleon reisde meteen over het eiland: om zich als de nieuwe vorst te laten zien maar ook om de economische en militaire mogelijkheden te verkennen en te kijken hoe hij zijn eigen inkomsten kon aanvullen.
De toelage uit Parijs was namelijk onvoldoende. Hij bemoeide zich met de mijnen, de bouw, en de aanleg van wegen, wat Elba geen windeieren legde, maar ook met de inrichting van het bestuur van zijn ‘rijkje’. Braude karakteriseert Napoleons verblijf op Elba treffend. Nu hij geen veroveringen kon plegen, concentreerde hij zich op praktische zaken en bestuur, maar sloeg ook de verveling toe.
Interessant is de rol van de Britse kolonel Neil Campbell die hem in de gaten moest houden en een dagboek bijhield. Uit de vergelijking van zijn notities met de daadwerkelijke gebeurtenissen blijkt dat Napoleon Campbell consequent en met succes misleidde. Dit dagboek was een belangrijke bron voor Braude, evenals de brieven, dagboeken en herinneringen van anderen die Napoleon tien maanden van nabij meemaakten. De lezer kan voor extra informatie terecht in het soms analytische notenapparaat, dat kritische aandacht besteedt aan Campells dagboek. Afbeeldingen van Napoleons paleis Villa dei Mulini, zijn zomerresidentie Villa di San Martino en portretten van de hoofdrolspelers (die beschikbaar zijn) hadden dit tot nu toe enigszins verwaarloosde maar wel belangrijke hoofdstuk van Napoleons biografie iets concreter gemaakt.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
