"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De onzichtbare vrouw

Maandag, 20 juli, 2020

Geschreven door: Olga Soffer , Jake Page, J.M. Adovasio
Artikel door: Cyril Lansink

De rol van mannen en vrouwen in de prehistorie

[Recensie] Miljoenen jaren oud is de geschiedenis van de menselijke soort. Aan de hand van fossielen en skeletresten is het mogelijk die langzame evolutie naar de homo sapiens , het rechtop lopende en denkende wezen dat wij zijn, te reconstrueren. Het bekken kantelde, het brein werd groter, de tanden en kiezen werden kleiner, de eerste taaluitingen weerklonken, de eerste werktuigen gemaakt  – na allerlei ‘aanpassingen’ verscheen de anatomisch moderne mens op het wereldtoneel (om voorlopig niet meer te verdwijnen).

In De onzichtbare vrouw beschrijven drie archeologen hoe we via koolstofdatering, gelukkige vondsten en nauwgezette analyses van sites en artefacten een beeld krijgen van het hoe en waarom van deze veranderingen. Dat speculatie en theorievorming daarbij soms nog dicht bij elkaar liggen verhullen ze niet: hoe geavanceerd de technieken inmiddels ook zijn om het empirische materiaal tevoorschijn te halen, de data vormen zelden een hard onweerlegbaar bewijs. Archeologie is de wetenschap van het verhaal van de mens dat nooit volledig bekend zal kunnen worden.

Dat neemt echter niet weg dat dit verhaal veel aan kracht en geloofwaardigheid wint door meer aandacht te schenken aan de rol van de vrouw in het prehistorische ontwikkelingsproces. De archeologische blik is heel lang vooral mannelijk geweest – een blik van mannen gericht op mannen – waardoor de vrouw en haar specifieke betekenis niet of nauwelijks in het verhaal voorkwam. Het opheffen van die eenzijdigheid, het zichtbaar maken van de vrouw is de inzet van het boek en heeft tot nieuwe inzichten geleid.

Zo halen de auteurs overtuigend het beeld onderuit van de stoere mammoetjager en zijn passief angstig toekijkende vrouw dat ons via historische plaatjesboeken is ingeprent. Het is namelijk zeer onwaarschijnlijk dat de prehistorische mens veel gejaagd heeft op deze immense beesten. Kleine dieren en plantaardig voedsel, zo toont onderzoek aan, stonden veel vaker op het menu en in de voorziening daarvan waren vrouwen van even groot belang als mannen.  

Boekenkrant

Ook op het terrein van de technologische doorbraken stonden de vrouwen hun mannetje, zo betogen de auteurs. Bij de uitvinding en toepassing van de draad moeten zij, zo betogen ze, het voortouw hebben genomen. En uit de analyse van gevonden vezelresten blijkt hoe groot het belang van de draadrevolutie is geweest. Vislijnen en -netten, touwen en leidsels, weef- en vlechtwerk hebben de prehistorische mens minstens evenzeer verder geholpen als de stenen werktuigen. In ieder geval houdt de opvatting dat er een rangorde zou zijn tussen verschillende soorten artefacten – het stenen tijdperk! – geen stand. En dat biedt ook een nieuw perspectief op de status van de mannen en vrouwen in de prehistorische samenleving. .

De onzichtbare vrouw geeft een waardevolle bijdrage aan een completer en minder vertekend beeld van de wijze waarop onze voorouders – van beide geslachten – zich staande wisten te houden en vooruitgang wisten te boeken in lang vervlogen barre tijden. Feminisme en archeologie: een vruchtbare combinatie!

Eerder verschenen in Intermediair