Herhaling van zetten
[Recensie] In boeken van Haruki Murakami kom je nogal vaak dezelfde elementen tegen. Het zorgt er enerzijds voor dat zijn boeken herkenbaar zijn, maar ook dat er nogal eens momenten zijn dat het erop lijkt dat hij zichzelf herhaalt. De opwindvogelkronieken is daarvan een goed voorbeeld. Hoe dat komt is nooit helemaal goed te achterhalen. Wellicht komt het door zijn aanpak. Murakami schrijft niet met een vooropgezet plan of een uitgewerkt idee. Dat kan prima uitwerken als je die vrijheid benut om volop te experimenteren. Het wordt lastiger als je aan de veilige kant blijft en in je verhalen telkens dezelfde terugkerende elementen gebruikt. Enkele algemenere liefhebberijen die de hoofdrolspelers delen zijn liefde voor muziek en koken. Dat komt vaker voor. Maar er zijn nogal wat elementen die je min of meer specifiek Murakami kunt noemen en die hij ook bij herhaling laat terugkomen.
Een aantal voorbeelden hiervan: een mysterieuze vrouw, in dit geval via de telefoon, een gedempte put inclusief putdeksel, een kat die verdwijnt en waarnaar naarstig wordt gezocht, bovennatuurlijke krachten, geheime doorgang tussen de bestaande en een fictieve wereld, terugblikken op de Japanse oorlogsgeschiedenis, de gezichtsloze vreemdeling, een jonge vrouw die zich prostitueert, vreemde seks met vrouwen zonder dat er sprake is van lichamelijk contact, mensen en dieren met vreemde namen, et cetera.
Deze lijst is niet uitputtend. Wel illustratief. Zie ook de link naar NY Times, Murakami bingo
Zoekende hoofdpersoon
In De opwindvogelkronieken is Tõru Okada de hoofdpersoon. In korte tijd krijgt hij met heel wat tegenslag te maken: hij wordt werkloos, zijn kat is ineens verdwenen en korte tijd later komt zijn vrouw ook niet meer thuis van haar werk. Zijn werkloosheid heeft als voordeel dat hij nu alle tijd heeft om op zoek te gaan naar vrouw en kat.
De zoektochten brengen hem in contact met allerlei vreemde mensen zoals de zussen Kreta en Malta Tano (hoezo vreemde namen?), een oude man die ooit in het leger heeft gediend, de jonge May Kasahara. Types met een verhaal dat zij dan ook omslachtig uit de doeken doen. Mooie verhalen, soms ook gruwelijk en vaak nogal bijzonder. Verhalen die op zichzelf meestal heel interessant zijn en losstaand nogal goed bevallen. Maar of ze nou allemaal bijdragen aan de cohesie van De opwindvogelkronieken? Je kunt het je afvragen, maar het zijn wel stukjes van de mysterieuze puzzel die het leven van de hoofdpersoon is geworden.
Het tempo in De opwindvogelkronieken ligt vrij laag. Murakami neemt uitgebreid de tijd om de verhalen van de verschillende personen te presenteren en die rust bevalt goed. Overigens valt op te merken dat die verhalen niet ineens worden opgedist. Meestal zijn het hapklare brokken die hij afwisselt met stukjes van andere verhalen. Het menu is daardoor gevarieerd genoeg om de aandacht niet te laten verslappen.
Wonderlijke personen, gelijkmatige toon
Veel personen zijn nogal wonderlijk wat zijn weerslag heeft op de onderlinge communicatie. Dat pakt meestal goed uit. Het valt wel op dat de meesten hun verhaal op vrij vlakke, bijna emotieloze toon doen. Het gruwelijke verhaal van de man die levend wordt gevild, de vrouw die zich prostitueert, het heeft nauwelijks meer emotionele lading dan het koken van spaghetti. Het is een vorm van gelijkmatigheid die soms wel, soms niet bevalt.
Murakami is soms grappig, soms flauw. Geregeld debiteert hij diepzinnigheden die zeker waardevol zijn, maar soms komt hij niet verder dan quasi-diepzinnigheden van het niveau “het leven is een pijp kaneel, et cetera.”
Remise
De opwindvogelkronieken heeft een rode draad die niet bijster interessant is. Het moet het vooral hebben van de bijzondere personages en hun verhalen. Die verhalen zijn in het algemeen zeer de moeite waard en sommige daarvan zullen nog wel even blijven hangen. Maar om nou te zeggen dat De opwindvogelkronieken een uniek hoogtepunt is, dat is te veel van het goede. Maar het is ook geen slecht boek, verre van dat. Laten we het maar houden op een remise, zoals past bij een herhaling van zetten.
—
Voor het eerst verschenen op jkleest.nl
