Bedrieglijke herinneringen
[Recensie] Het geheugen is tot wonderlijke dingen in staat. Herinneringen worden verdrongen, komen terecht in een al dan niet permanent gesloten laatje, worden verfraaid. Leugens worden waarheid en omgekeerd. Met deze thematiek speelt Alex Schulman een geraffineerd spel in De overlevenden.
Bijzondere opbouw die goed werkt
Het boek kent een opvallende opbouw. Afwisselend speelt het in het heden, verteld in de tegenwoordige tijd en in het verleden, zo’n twintig jaar geleden, verteld in de verleden tijd.
Het verleden verloopt chronologisch. Het heden springt telkens twee uur terug in de tijd en dat lijkt een merkwaardige keuze. Deze pakt wonderwel goed uit omdat hij aan het eind met een daverende verrassing komt die alles wat je daarvoor hebt gelezen op zijn kop zet. Als Schulman het heden op dezelfde chronologische manier zou hebben verteld dan zou het stukken minder krachtig zijn dan nu het geval is.
De overlevenden begint met het einde. Drie broers zijn terug bij het vakantiehuis waar zij twintig jaar eerder iets hebben meegemaakt dat hun leven ingrijpend heeft beïnvloed. Een groot deel van de dag hebben zij in elkaars gezelschap doorgebracht. Hun moeder is overleden. De dag eindigt met de aankomst van een politieauto en een opgeroepen ambulance. Zelfs in deze trieste omstandigheden kunnen de broers niet nalaten elkaar in de haren te vliegen.
Het verleden begint als een mooi sprookje. Een afgelegen vakantiehuis aan een meer omzoomd door berken, voor wie Zweden kent is het allemaal heel herkenbaar. Drie jongens die alle tijd en ruimte hebben voor een perfecte vakantie, zwemmen, de natuur en de omgeving ontdekken, wat wil je meer? Hoe verder je in het verhaal komt hoe bedrieglijker dat aanvankelijke beeld blijkt. De broers moeten het zelf maar uitzoeken, hun ouders hebben meer aandacht voor glazen wodka met ijs dan voor hun kinderen. Eten is bijzaak, kleding is ontoereikend. Op een dag zijn zij weer eens aan de aandacht ontglipt en verkennen de omgeving en dan is daar die ene gebeurtenis.
In het meeslepende De overlevenden word je meerdere keren op het verkeerde been gezet. Dat bedrieglijke beeld van die idyllische jeugd kan al snel in de prullenbak.
“Daar zaten ze, papa en mama, op de een of andere manier machteloos, onderuitgezakt in hun plastic stoeltjes, verzwaard door de alcohol.”
Ouders die hun kinderen aansporen om het zelf maar uit te zoeken. Als zij zich er al eens mee bemoeien eindigt dat bijvoorbeeld in een gevaarlijke zwemwedstrijd. Schulman vertelt hun geschiedenis op ingetogen wijze, de dramatiek die er in vele opzichten is benadrukt hij niet. Juist daardoor is het heel indringend.
Het hele boek door is er een mysterieuze ondertoon. Je voelt aan je water dat er meer aan de hand is zonder dat je er greep op krijgt. Totdat je aan het verrassende einde bent terechtgekomen waarin enerzijds alles op zijn kop wordt gezet en anderzijds alles op zijn plaats valt. Het vormt het prachtige einde van het memorabele De overlevenden.
—
Ook verschenen op JKleest.nl
