"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De paddenstoel aan het einde van de wereld

Maandag, 28 maart, 2022

Geschreven door: Anna Lowenhaupt Tsing, Naoko Hiromoto
Artikel door: Jacqueline Stil

Het overleven van de Matsutake als voorbeeld van natuur die overleeft

[Recensie] Antropoloog Anna Lowenhaupt Tsing schrijft een massief boek met de cultureel-antropologische en ecologische inkijk van de paddenstoel Matsutake. Deze komt voor op enkele plekken op het noordelijke halfrond, zoals in Japan, Oregon en China.

Ze vertelt het complete verhaal van een paddenstoelensoort. Dat gaat van de mensen die hem plukken, wat ze ermee doen, tot aan de soort omgeving waar de paddenstoel het beste groeit, en hoe deze geëxploiteerd wordt (of niet). Tsing ziet dat het klimaat van slag is, en dat het ontbreekt aan verhalen die vertellen waar we met zijn allen heen gaan, en waarom. De Matsutake is dan misschien een voorbeeld van hoe een organisme kan overleven op veranderende en verdoemde grond. De paddenstoelen soort groeit namelijk in bossen die door menselijk ingrijpen zijn vernield.

De Matsutake is vooral geliefd vanwege zijn aromatische, herfstachtige geur. Het overleven en voortbestaan van de Matsutake duidt volgens Tsing op precariteit (onzekerheid), die we meer terugzien de wereld, in de natuur en in de economie. Dit betekent kwetsbaarheid en twijfel en is oorzaak voor de nieuwe onoverzichtelijkheid.

Matsutakes zijn een kostbare lekkernij. De prijs schiet soms zo ver de hoogte in dat het de duurste paddenstoelen ter wereld zijn. Dankzij hun vermogen bomen te voeden, stellen Matsutakes bossen in staat om op onherbergzame plekken te groeien.

Boekenkrant

De handel in Matsutakes vertelt hartverscheurende verhalen over ontheemding en verlies. De plukkers zijn hun eigen baas, krijgen geen loon, en er zijn geen arbeidsvoorwaarden. Als er geen paddenstoelen zijn, blijven zij zitten met hun kosten. Ook hier geldt weer het precariaat.

De ondertitel van het boek, Leven op de ruïnes van het kapitalisme, geeft aan dat het kapitalisme, of de beperkingen daarvan, een belangrijke schakel vormt in het boek. Het is waarschijnlijk de commerciële houtkap die ervoor heeft gezorgd dat de goede leefomgeving voor de Matsutakes kon ontstaan.

Grote delen van dit omvangrijke boekwerk gaan over de soort dennenbossen waar Matsutakes gedijen, hoe ze gezocht en gevonden worden, hoe de plukkers wonen en met elkaar omgaan, hun levensstijl, en de invloed van de houtkap op de Matsutake-stand. Tsing denkt dat het verhaal over de Matsutakes de lezer op ideeën kan brengen hoe de wereld en de natuur zich zal ontwikkelen in de toekomst. Precariteit gaat er daarbij ook over dat we geen controle hebben over de dingen.

Verandering is de sleutel tot overleven, zegt Tsing. Daardoor kunnen gemeenschappelijke werelden en nieuwe richtingen ontstaan. Het is daarbij niet de bedoeling tot verovering en expansie over te gaan.

Het is een goed en volledig geschreven studie, maar wel over een niche-onderwerp. Matsutakes zijn niet heel bekend in Nederland en ook niet algemeen verkrijgbaar. Het hele onderwerp wordt wel heel groot en breed besproken. Echt iets voor mensen die houden van wat van ver komt.

Sommige alinea’s in het boek worden van elkaar gescheiden met kleine tekeningetjes die mycelium (zwamvlokken) voorstellen. Dit verluchtigt het boek wat. Ook staan er vele foto’s tussen de hoofdstukken van het proces rond de Matsutakes, wat verduidelijkend werkt.

Over de auteur
Auteur Anna Lowenhaupt Tsing is hoogleraar antroplogie aan de university of California, Santa Cruz. Naast The mushroom at the end of the World, publiceerde zij onder meer In the realm of the diamond queen (1993) en Friction (2004). Van 2013 tot 2018 bekleedde zij de Niels Bohr-leerstoel aan de universiteit van Aarhus in Denemarken.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles