De grote linkse Spaanse desillusie van de twintigste eeuw
[Recensie] Spanje is een anomalie in de twintigste eeuw. Terwijl de rest van Europa zich in wereldoorlogen stort blijft Spanje afzijdig, maar heeft het haar eigen bloedige burgeroorlog. Wanneer West-Europa goeddeels democratisch wordt, blijft Spanje een dictatuur onder Franco. Waar andere regimes na opstanden ten val komen, sterft generaal Franco vredig in bed. Daardoor lijkt het alsof er in Spanje onder Franco nooit veel verzet is geweest. De grande dame van de Spaanse literatuur, Almudena Grandes, hoopt via haar historische roman De patiënten van Dokter García met dat beeld af te rekenen. Als onderdeel van de zesdelige serie Episodes van een oneindige oorlog, levert het een intrigerend, prima afzonderlijk te lezen, maar veel te dik boek op.
De titel, die eigenlijk weinig van doen heeft met het boek, verwijst naar de hoofdpersoon, Guillermo García. Zijn enige patiënt die er in het boek echt toe doet, is Manolo. De dokter en zijn patiënt redden elkaars leven in de Spaanse burgeroorlog, waardoor een diepe vriendschap begint, die ballingschap, intrige en dictatuur overleeft. Manolo, die voor de linkse Spaanse republikeinse regering actief is, sleept Guillermo mee in het infiltreren van het sinistere netwerk van Claudia Stauffer. Dit netwerk, dat ook echt bestaan heeft, smokkelt na de Tweede Wereldoorlog allerlei nazikopstukken en oorlogsmisdadigers via Spanje naar Latijns-Amerika.
De kracht van het boek ligt in de vlotte, energieke stijl en de prachtige beschrijvingen van Spaanse leven van de vorige eeuw. Bovenal te prijzen is de uitgebreide research die Almudena Grandes voor het boek heeft gedaan. Veel beschreven spannende situaties hebben in het echt plaatsgevonden in de burgeroorlog, de Tweede Wereldoorlog of erna.
Helaas wil Grandes dat soms iets te graag uit de doeken doen, waardoor het verhaal wordt onderbroken door pagina’s lange uiteenzettingen over soms niet eens zo essentiële personages uit het tijdperk-Franco. Dit geeft het boek een ambigu karakter: het ene hoofdstuk een pageturner, het andere bijna een historische monografie. Juist in de geschiedkundige delen had een redacteur flink mogen wieden. Grandes moge vinden dat een belangrijk Spaans boek minstens duizend pagina’s omvat, aldus een interview in de Volkskrant, de Nederlandse lezer zit hier niet bij voorbaat op te wachten. Te meer niet omdat niet alle aspecten van de Spaanse nationale traumaverwerking voor hem of haar even relevant is.
De tragiek voor Spaans links was in de twintigste eeuw dat geen enkel West-Europees land hen steunde tijdens de burgeroorlog, terwijl Hitler en Mussolini wel troepen stuurden. Zelfs de Amerikanen gedoogden na de Tweede Wereldoorlog Franco omdat de Koude Oorlog van start ging. Grandes probeert in deze roman het onrecht dat links is aangedaan opnieuw te belichten. Ze had zich daarvoor rustig bij de historische feiten kunnen houden. Jammer genoeg worden haar personages met een normatief sausje overgoten, zodat nog eens extra duidelijk wordt welke partij goed en fout was. Over fascistische oorlogsvrijwilliger Adrian krijgen we talloze keren te horen dat denken nooit “zijn sterke kant was”, terwijl de linkse helden Guillermo en Manolo wel erg edelmoedig en opofferingsgezind voor de dag komen.
Niettemin heeft Grandes met De patiënten van Dokter García een intrigerende en onbekende pagina van de Europese oorlogsgeschiedenis opgelicht. Voor liefhebbers van de Spaanse geschiedenis een must; voor thrillerfanaten misschien net te lang en uitweidend.
—
Voor het eerst gepubliceerd op DeLeesclubVanAlles
