Pianist tussen de puinhopen
“Volgens mij is het beter om te zingen terwijl je op je dood wacht.” Het indringende verhaal van ‘de pianist van Yarmouk’ vervult de westerse lezer met schaamte.
[Recensie] Een man zit achter een piano, midden tussen de Syrische puinhopen. Die man is Aeham Ahmad, een Palestijn, en zijn foto ging de hele wereld over. Nu heeft hij zijn verhaal opgeschreven “omdat een foto nooit vertelt hoe iets is begonnen of verder gaat”.
Hoe het begon? Zijn grootouders werden in 1948 met 700.000 andere Palestijnen uit hun land verdreven, en gehuisvest in Yarmouk, een wijk van Damascus. Daar werd zijn vader geboren, daar werden hij en zijn broer geboren en veel later ook zijn zoons. Aeham groeide er op, met een blinde vader die viool speelde, en hem stimuleerde om piano te spelen en zich te verdiepen in westerse muziek: “Je kunt niet terug naar je land, dus je moet internationaal zijn. Je moet een taal leren die iedereen begrijpt.” Ondanks soms grote tegenzin – “ik ben een Palestijn, wat kan mij Mozart schelen” – gaat hij door, volgt een opleiding tot muziekdocent en begint samen met zijn vader een muziekwinkel waar ze instrumenten maken en lessen geven. En s’ avonds wordt er gezongen.
In 2011 slaat het revolutievirus vanuit Tunesië en Egypte over naar Syrië. Aanvankelijk houden de bewoners van Yarmouk zich rustig. Ze zijn Palestijnen en vrezen tot zondebok te worden gemaakt. Maar als de rebellen bezit van de wijk nemen, sluit de regering Yarmouk af. Er is geen water meer, geen brood, geen elektriciteit. De mensen eten rolklaver, stoken benzine uit plastic en iedereen is chagrijnig van de honger. Waarom gaan we niet weer zingen, zegt een vriend. De piano wordt op een transportkar gehesen en ze gaan zingen, over Yarmouk en de honger, de bommen en de leegte. Met behulp van een fietsaccu worden filmpjes op youtube gezet en iedereen leeft op omdat “je nu eenmaal gelukkig wordt van samen muziek maken”. Ze laten bovendien de wereld zien hoe het toegaat in Yarmouk. Maar er verandert niets en de jongens worden moe. Dan komen de kinderen om te zingen. Waarom?, vraagt een journalist. “In Yarmouk hebben we niet veel keus, of je sluit je aan bij een van de groepen die meedoen aan de strijd, of je wacht gewoon op de dood. Volgens mij is het beter om te zingen terwijl je op je dood wacht.” Maar een van de meisjes wordt doodgeschoten door een scherpschutter terwijl ze zingt. Ahmad voelt zich eindeloos schuldig, gelooft niet meer in de muziek. In 2015 wordt Yarmouk ingenomen door IS, zijn piano wordt in brand gestoken en hij besluit te vluchten. Na een verschrikkelijke tocht bereikt hij Duitsland, waar een jaar later ook zijn vrouw en zonen aankomen. Veilig, maar de maalstroom in zijn hoofd blijft: “Waarom ben jij niet dood zoals al die anderen? Waarom leef jij?”
Het is het indringende verhaal van een van de vele duizenden die oorlog meemaken en ontvluchten. En dat gebeurt in onze tijd en om onze hoek. Dat vervult mij met schaamte.
—
Eerder verschenen in Volzin
