“Ik voelde dat muziek de taal was waarin ik moest protesteren”
Aeham Ahmad (1988) vertelt met dit boek over zijn leven in, en zijn vlucht uit Yarmouk, een buitenwijk van Dasmascus in Syrië. Deze wijk vindt zijn oorsprong in 1957 en werd in het leven geroepen om Palestijnen op te vangen, die de oorlog ontvluchtten tussen Israël en de Palestijnen aan het einde van de veertiger jaren van de vorige eeuw. Ten tijde van het begin van de Arabische lente bood Yarmouk huisvesting aan 150.000 inwoners.
De jeugd van Aeham verloopt redelijk rustig. In ieder geval is er dan van een strijd of oorlog nog geen sprake. Op school echter heerst er voor hem geen prettige sfeer, doordat er een aantal terroriserende leerlingen de scepter zwaait en ook op hem hun oog laten vallen.
“Midden op het schoolplein stond een basket, waar de grootste schoft uit mijn klas zijn straffen uitdeelde. Zijn handlangers pakten je bij je armen en benen en knalden je met je benen wijd tegen de paal van de basket. Ik probeerde deze types zo veel mogelijk te ontwijken. Ik vermeed hun blik en ging ze overal uit de weg. Toch kregen ze ook mij een keer te pakken. […] Ik had het geluk dat niemand mijn armen vasthield, zodat ik me nog enigszins met mijn handen kon afweren. Maar een paar dagen later voelde ik het nog.”
Slecht betaalde docenten zijn gedemotiveerd, de school lijkt een gevangenis, in de pauze worden de leerlingen ‘gelucht’ en het heimelijke drank- en druggebruik neemt hand over hand toe. Zijn rapportcijfers kelderen, doordat Aeham steeds vaker spijbelt. Hij vindt dan zijn rust in de muziekwinkel van zijn vader. Hij kan er uren improviseren op de piano en dagdromen over zijn toekomst, als muzikant, als echtgenoot, als vader.
De liefde voor het maken van muziek is hem met de paplepel ingegoten en speelt in hun gezin een belangrijke rol, omdat zijn blinde vader viool en luit speelt en zijn moeder lerares muziek is.
Burgeroorlog
Het leger van Assad sluit in 2012, aan het begin van de oorlog, de wijk volledig af van de buitenwereld. Regeringsvliegtuigen bombarderen Yarmouk. Steeds meer huizen raken onbewoonbaar en worden aan puin gebombardeerd. Winkels kunnen niet meer bevoorraad worden en sluiten, de een na de ander.
Na verloop van tijd is er niets meer… geen levensmiddelen, geen water, geen elektriciteit en vele inwoners zijn al verhongerd. Terreurgroepen, zoals IS en het aan Al Qaida gelieerde al-Nusra vallen binnen en de sfeer wordt steeds grimmiger. Vele inwoners ontvluchten de wijk, op zoek naar veiliger oorden, door met mensensmokkelaars in zee te gaan.
Oorlogsfalafel en pianomuziek
Wanneer Aeham zijn hand op een voorraad rode linzen weet te leggen, krijgt hij het lumineuze idee om daar falafel van te maken, die hij op straat frituurt en tegen kostprijs verkoopt. Maar de voorraad linzen raakt uitgeput en dan ontstaat het idee om de piano op een kar te zetten en tussen de puinhopen en ruïnes, zijn stem te laten horen. Een vriend filmt regelmatig en zet de filmpjes op YouTube. Mensen komen naderbij en zo ontstaat er een koor en nieuwe liedjes.
“Ik voelde dat de muziek de taal was waarin ik moest protesteren. Ook al zou niemand het horen. […] En de wereld luisterde naar ons.”
Over de hele wereld worden de filmpjes van ‘De pianist van Yarmouk’ bekeken en geliked, maar wanneer IS zijn piano verbrandt, besluit hij dat ook voor hem de tijd is gekomen om te gaan. Hij vlucht en na een reis vol gevaren, komt hij aan in Duitsland… zonder zijn gezin.
“Er is hoop. Er is altijd hoop. Dit is mijn verhaal. Het verhaal achter de foto die de wereld over ging. De foto waarop ik midden in de puinhopen achter de piano zit te zingen in een felgroen shirt. En iedereen die hem in de toekomst zal zien, zal weten: een foto vertelt nooit hoe iets is begonnen. En ook niet hoe het verder gaat.”
Dit verhaal is een schrijnend stuk ‘hedendaagse geschiedenis’. Het geeft er duidelijk blijk van dat er van ervaringen en oorlogen in het verleden niet veel is geleerd. Dat deze ellende veel mensen wanhopig maakt door bombardementen, honger, angst en desolate gevoelens is intriest.
Aeham’s actuele, autobiografische relaas is een vrij plat verhaal, waarmee ik bedoel dat het ééndimensionaal is, omdat er geen sprake is van meerdere verhaallijnen. Het is het verhaal van Aeham en hoe hij zijn leven in Yarmouk heeft geleefd en de oorlog heeft ervaren. Het springt echter wel heen en weer in de tijd en via de flashbacks wordt er een inkijkje geboden in het verleden van de hoofdpersoon. Hierin zit de opbouw van het verhaal.
Bewonderenswaardig is het dat deze man de kracht wist op te brengen om andere mensen ook een stem te geven. En zelfs momenten van saamhorigheid en wat luchtigheid wist te creëren. Ook al speelde honger, angst en bezorgdheid hem parten, hij wist zichzelf altijd weer bij elkaar te rapen en anderen te motiveren.
De pianist van Yarmouk leest vlot. Ik kan het geen literair hoogstandje noemen, maar zo is het ongetwijfeld ook niet bedoeld. De invalshoek van het boek geeft een heel andere kijk op de oorlog in en de exodus uit Syrië, dan de filmpjes die door het journaal getoond worden van vluchtelingen die in bootjes aankomen in Turkije, Griekenland, Calais, …
Aeham Ahmad heeft zijn muziek, filmpjes en foto’s op het internet gezet en tevens met dit boek zijn verhaal wereldkundig willen maken. En dat is hem gelukt.
Om een indruk te geven van de filmpjes van Aeham Ahmad:
—
Eerder verschenen op Met de neus in de boeken
