Katholiek feitenkanon
Recensie van Hans Wortelboer: De Rooms-katholieke Kerk, het complete handboek
De auteur
Hans Wortelboer (1932) is een oud-programmamaker en voormalig secretaris van de KRO
Thematiek
Dit is een dik, rood handboek dat zich een plaats wil verwerven tussen encyclopedieën en woordenboeken. En die plaats verdient het ook. Het boek van Wortelboer is een feitenkanon. Het gaat over de feitelijke, zichtbare, institutionele gestalte van de Rooms-katholieke Kerk in verleden en heden. Van kleding en attributen tot een overzicht van alle Pausen en van de bestuurlijke organisatiestructuur tot een weergave van de officiële sacramentenleer. Katholieke namen en Katholieke feiten samengeperst in één dikke band.
Mooiste gedeelte
Een groot deel van het boek wordt ingenomen door een compleet overzicht van alle Pausen, met kleine biografieën. Dit is in feite het meest levendige stuk van het boek. Het vertelt je iets van de pieken en vooral de dalen van de Kerk. De politieke machtsspelen. Ongeremde liederlijkheid die weer wordt afgewisseld met intens vrome reformatiebewegingen.
Unheimisch kenmerk
Bladerend door dit boek – want in zo’n boek blader je vooral veel – begint zich een raar, onbestemd gevoel meester van me te maken. Ik mis iets. Nee, geen feiten en geen namen. Die staan er genoeg in. Ik mis context. Ik mis interpretatie. Ik mis duiding. Ik mis het even levende als ingewikkelde verhaal dat al deze feiten samen vormen. Als ik vraag ‘waarom?’ krijg ik geen antwoord, maar nog meer nieuwe informatie. Een paar voorbeelden waar het boek begint te wringen:
“Een ketterij is een stelling of stelsel betreffende een of meer geloofspunten, welke door een lid of door leden van de Kerk wordt uitgedragen in de wetenschap daarmee in strijd te zijn met door het Leergezag van de Kerk vastgestelde geloofswaarheden.” Naast het feit dat dit weinig swingende taal is, staan hier ook gewoon hele rare dingen. ‘In de wetenschap’? Zou het heus? En die ‘geloofswaarheden’, is dat nu juist niet waar de kerk zich steeds naartoe hoopt te bewegen in plaats van ze in een voorraadkelder te bewaren? ‘Zonde’ krijgt al net zo’n magere definitie: “Een vrijwillig overtreden van de Wet van God of van de wetten van het naar kerkelijke maatstaven van Godswege gestelde gezag”. Mag het alsjeblieft ietsje ingewikkelder, Hans? Ik zou graag iets meer horen over dat woord ‘vrijwillig’, om maar iets te noemen.
Op pagina 313 onthult de auteur me dan waar mijn unheimische gevoel vandaan komt: “De Rooms-Katholieke Kerk baseert zich op de door God geopenbaarde waarheden”. Aha, daarom doet het boek aan als een losgeslagen robot die ongevraagd en zonder inleiding informatie over de lezer uitstort. Het hanteert een star, bewegingsloos beeld van ‘waarheid’. Dat dit beeld de pointe zou zijn van wat ‘Katholiek’ heet, wil er zelfs bij mij als protestant niet in.
Reden om dit boek niet te lezen
Alles wat hier te vinden is, kun je ook vinden op Wikipedia. Of eventueel op gespecialiseerde katholieke sites. In dit boek heb je weliswaar heel veel over de Kerk lekker bij elkaar in één band, maar dan nog: als je vandaag de dag antwoord wilt hebben op een vraag begin je bij Google en dan vind je echt wel wat je zoekt.
Het grootste inhoudelijke nadeel van het boek heb ik intussen al wel genoemd. Met een beeld uit het bijbelboek Ezechiël: Je vind hier wel de botten en misschien zelfs de pezen en het vlees, maar de levendmakende geest is in geen velden of wegen te bekennen.
Reden om dit boek wel te lezen
Wat weet Hans Wortelboer onwaarschijnlijk veel en wat staat er veel in dit boek! Wat een prestatie om al die kennis overzichtelijk, goed leesbaar en in hoge mate objectief weer te geven. Dit is het Woudlopershandboek van de Katholieke Kerk. Vraag het maar en het staat er in. Het Nestorianisme? Ja. De vierde kruistocht? Natuurlijk. De Missionarissen van Mill Hill? Zeker. De heilige Paschalis van Bayon? Ja. Wat de hemel is, wat de hel en het vagevuur? Gelukkig wel. En last but not least: Paus Franciscus? Ja, die staat er ook in.
—
Eerder verschenen in Trouw
