De revolutie die niet onontkomelijk was
[Signalering] McMeekin biedt een levendig geschreven politieke geschiedenis van de Russische revolutie en haar voorgeschiedenis, gebaseerd op recent archiefonderzoek. Terecht verwerpt hij de oudere visie dat de revolutie het onvermijdelijke resultaat was van de bestaande klassentegenstellingen in de Russische samenleving. Maar vervolgens slaat hij door naar de andere kant. Ondanks aanzienlijke problemen was het tsarenrijk in zijn ogen een stabiele en snel moderniserende grootmacht. Ruslands deelname aan de Eerste Wereldoorlog vormt volgens McMeekin de beslissende cesuur, maar niet omdat het leger in februari 1917 op instorten zou hebben gestaan. De val van de monarchie in de Februarirevolutie is in zijn vertelling enkel het resultaat van politiek gekonkel, geblunder en toevalligheden. Maar daarbij heeft hij onvoldoende oog voor het feit dat de liberale oppositie mede het gevolg was
van de structurele problemen van de Russische autocratie (wat natuurlijk niet betekent dat de uitkomst van de revolutie van tevoren vaststond). Cruciaal voor de daaropvolgende machtsgreep van de bolsjewieken was de steun van de Duitsers. Lenin wilde de oorlog met Duitsland zo snel mogelijk beëindigen, wat de Duitsers de mogelijkheid zou geven hun troepen van het oostelijke front naar het westen te verplaatsen. Om die reden brachten ze hem
dwars door Duitsland terug naar Rusland, waar hij dankzij hun royale financiële ondersteuning propaganda kon maken voor zijn politieke doelen en de moraal van het leger kon ondermijnen. Maar dat de coup kon slagen was volgens McMeekin vooral te danken aan Lenins doelgerichte machtshonger die hem onderscheidde
van zijn vaak aarzelende tegenstanders, en niet in de laatste plaats aan een behoorlijke portie geluk.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
