Een markant vissersplaatsje sfeervol verbeeld
“Ik heb een zwak voor Urk, het voormalige eiland in de Zuiderzee. Voor het nog altijd pittoreske vissersdorp met zijn groen geverfde topgevels gelegen aan een wirwar van steegjes en erfjes. Voor de haven met scheepswerf en de geur van teer en touw. Voor de witte vuurtoren met blik op oneindig”.
[Recensie] Zo opent dit boek met schilder- en tekenkunst over Urk door de eeuwen heen en deze woorden brengen je direct in dit dorp met zijn geheel eigen karakter en markante bevolking.
Het boek gaat weliswaar over kunst maar bevat ook interessante historische informatie. Urk is in 966 ontstaan en was oorspronkelijk met Overijssel verbonden en vormde zo een schiereiland. Door invloed van de Zuiderzee is er een breuk ontstaan waardoor Urk een eiland werd. De oorspronkelijke bevolking was boer maar toen het een eiland werd, ging men over op de visserij.
In een kort kunsthistorisch overzicht komt naar voren dat het oudste schilderij van Urk van de hand van Willem van de Oude is en dateert uit de 17e eeuw.
Kunstenaars hebben belangstelling voor de huizen, het landschap en de klederdracht. Er zijn ook buitenlandse schilders die naar Urk komen en een Franse schilder wordt vergezeld van iemand die de reisindrukken vastlegt. Hij spreekt over “de aangename indruk die men ondervindt… zij vervrolijken het hart en doen het oog goed”, pagina 17.
Jac. P. Thijsse wijdt in 1914 één van zijn Verkade albums aan de Zuiderzee waarin Urk met vier plaatjes is opgenomen. Naast schilders komen ook journalisten, schrijvers, filmmakers en fotografen naar Urk, met name wanneer de Zuiderzee zal worden afgesloten. Dit is veelzeggend vastgelegd door J.H. van Mastenbroek in 1939 met als titel Het laatste schepje. De Afsluitdijk betekende het einde van de visserij op Urk.
Daarna neemt de belangstelling af om aan het einde van de 20e eeuw weer toe te nemen. Het boek kent vele fraaie werken die op innemende wijze het dorp en zijn bevolking weergeven. Deze zijn ingedeeld in rubrieken: Urk vanaf zee; Urk: haven, vuurtoren, dorp; Schepen en visserij; Urkers.
Er meerdere aansprekende schilderijen van J.H.B. Koekoek, zoals Vissersschepen op de kust en UK 4 vaart Urk in, beide uit 1865 in romantische stijl. E. Leyden is met meerdere werken aanwezig zoals Haven van Urk, een impressionistisch aquarel met pittige kleuren, stevige lijnen, daterend uit 1920 en Urker buurtje eveneens uit 1920.
Fraai is het werk van J. Lussenburg uit 1947 Helling op Urk waar enkele vissersschepen prominent aanwezig zijn.
Anton Pieck maakte in 1950 een mooie pentekening van de vuurtoren van Urk en P. van Buringen schetste van de bovenkant in 2018 een fraaie close-up in losse maar toch duidelijke lijnen en frisse kleuren.
H. Bartels schilderde in 1908 enkele huiselijke tafereeltjes die een goed beeld geven van het interieur in vissershuisjes in het begin van de vorige eeuw. C. Sikkes wist in 1930 in Urker visser in oliekleren de sfeer van een visser aan boord goed te treffen en J. Lussenburg deed dat in 1940 ook toen hij de Urker Jan Weerstand op doek zette.
Dit is een prachtig boek voor iedereen die zich verwant voelt met het leven in vissersplaatjes rond de Zuiderzee, waarin ontwikkelingen door de eeuwen heen ook in de kunst naar voren komen.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
