Horror op de Zuidas
In De schuldigen schetst Thomas van Aalten een horrorscenario voor een niet eens zo verre toekomst. Niet Hamas, Hezbollah of Al Qaeda willen de westerse wereld vernietigen, maar de heren in driedelig grijs die de Amsterdamse Zuidas bevolken. Doorgedraaide bankiers en hun tot op het bot verwende vrouwen zullen een hedonistische coup plegen als gevolg van de verderfelijke invloed van de financiële crisis op hun psyche.
Het zijn de profetieën van Beckert Volck, bijzonder hoogleraar Geweld en Ethiek aan de Universiteit van Amsterdam. In zijn minor ‘Geweldskunst en shockeffect, over destructie in media en maatschappij’ voorspelt hij dat de wereld omgevormd zal worden tot een orgastisch slagveld in een inferno dat de ‘Laatste expositie van de 21e eeuw’ genoemd zal worden. ‘Het is aan jullie uit te maken wie in deze vorm van Gesammtkunst de curatoren en wie de kunstwerken zullen zijn,’ houdt Volck zijn studenten voor.
Een van die studenten is Orson Löwenstein. Op Volcks aanraden registreert hij tien jaar lang met zijn videocamera ‘het ware gezicht van de wereld’. Veel moeite hoeft hij daarvoor trouwens niet te doen, want het ‘ware gezicht’ is binnen handbereik: zijn vader Bertrand, bankier bij de Trianabank. Bertrand raakt overspannen en meent overal gecodeerde, uiterst gevoelige, beursinformatie te zien: op billboards, op zijn mobieltje, in een lift. Informatie waar hij geen greep op heeft, maar die zijn bankrekening intussen wel behoorlijk spekt. Orsons moeder Sheila is een ordinaire, op status beluste vrouw die haar lege leven wanhopig invulling probeert te geven met overspel en drank. Na tevergeefse rebirthing, sapkuren, meditatie en klysmakuren wordt Sheila letterlijk uit de goot opgepikt door plastisch chirurg Frank die in haar een willig ‘project’ ziet om zijn snijkunsten op uit te proberen. In hun individuele zoektocht naar de werkelijkheid verliezen Bertrand, Orson en Sheila elkaar uit het oog, maar hun verhaallijnen komen uiteindelijk weer bij elkaar in het megalomane Burj al Arab-hotel in Dubai waar Volcks voorspellingen op gruwelijke wijze werkelijkheid worden.
Wie precies de schuldigen zijn in de roman van Van Aalten laat zich lastig onthullen. Zijn het de machteloze toeschouwers zoals Bertrand, die meent de laatste der integere bankiers te zijn, of zijn zoon Orson, die zich achter zijn camera verschuilt? Is het Sheila, als rolmodel voor alle vrouwen die zich geen raad weten met hun rijke lege leven? Is het chirurg Frank, die van alle vrouwen die hij onder handen neemt een Lady Di-kloon maakt? Of zou het toch de bankier Termaet zijn, collega van Bertrand, die in zijn eentje bezig lijkt te zijn de ‘Laatste Expositie’ vorm te geven met onveilige seks, drank, drugs, levensgevaarlijke capriolen op de snelweg met peperdure bolides en ondoorzichtige miljardentransacties?
Het gerecht dat Thomas van Aalten in De schuldigen de lezer voorzet lijkt te zijn samengesteld uit een snufje Nieuwe Buren (moord en overspel in een Vinexwijk) en De verbouwing (de uitwassen van de plastische chirurgie) van Saskia Noort en een mespunt De Prooi (de teloorgang van ABN Amro) van Jeroen Smit. Dit alles overgoten met een sausje van ‘9/11’ en de dood van ‘peoples princess’ Diana en opgediend met een toefje De mannentester van Heleen van Royen. Neem daarbij de decors van de hippe Amsterdamse Zuidas, het verveelde Gooi en het überdecadente Dubai en De schuldigen bevat alle ingrediënten voor een spannende en broeierige thriller over de manier waarop de westerse consumptiemaatschappij zichzelf van binnenuit vernietigt.
De lezer moet zelf het gerecht stukje bij beetje in elkaar knutselen aan de hand van de beschrijving van de gebeurtenissen door de belangrijkste personages. Deze getuigenissen worden afgewisseld met pakkende transcripties van videobeelden, mail- en sms-verkeer, dagboeknotities en telefoongesprekken. Dat maakt die reconstructie er weliswaar niet eenvoudiger op, maar houdt de lezer wel bij de les.
Voor een verhaal zo vol banale seks, alcoholisme, decadentie, brute gewelddadigheid en vernietiging is het einde bepaald zoetsappig. Hiermee ontkracht Van Aalten het doemscenario wel enigszins, alsof hij slechts een waarschuwing heeft willen afgeven. Hoewel, zo vredig zit het herenigde gezinnetje Löwenstein er nu ook weer niet bij. Stof tot nadenken genoeg in deze roman, zoveel is wel zeker.
