"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De Spaanse Inquisitie,

Woensdag, 26 augustus, 2020

Geschreven door: Robert Lemm
Artikel door: Bart Deckx

De perceptiegeschiedenis van de Zwarte Legende

De Spaanse Inquisitie roept zeer afwijzende gevoelens op. Brandstapels, folteringen en verbanningen worden met het instituut geassocieerd. De perceptie ervan is onze tijd zo negatief dat een correcte historische inschatting belemmerd wordt – want niet altijd is de Spaanse Inquisitie afgewezen. Dat perceptieproces is het onderwerp van Robert Lemms De Spaanse Inquisitie. Tussen geschiedenis en mythe.

[Recensie] De Spaanse Inquisitie neemt in de geschiedenis van Spanje een bijzondere plaats in. Historisch gezien woonden op het Iberische schiereiland grote groepen moslims en joden. Bij de eenwording van Castilië en Aragon groeide de nood aan een eigen, Spaanse identiteit. Een deel van die identiteit werd gevonden in het katholieke geloof dat de bevolking kon verbinden. Cruciaal om de tijdsomstandigheden te begrijpen is het basisprincipe dat de ziel belangrijker is dan het lichaam. De inquisiteurs gingen “daarbij van het principe uit dat het minder erg was iemands lichaam te doden dan de zielen van anderen in gevaar te brengen.” Om de zielen van de inwoners en de nieuwe Spaanse identiteit te beschermen, werd in 1478 de Spaanse Inquisitie opgericht – een staatsinstelling die onafhankelijk van het pauselijk gezag in Rome opereerde. Het gebeurde dat veroordeelden in hoger beroep gingen bij de paus, omdat die vaak veel milder oordeelde. Een aanval op het geloof werd gezien als “een aantasting van het maatschappelijke lichaam waarvan iedereen deel uitmaakte.” Dat lichaam moest beschermd worden.

Met De Spaanse Inquisitie. Tussen geschiedenis en mythe wil Lemm geen overzicht van de feiten over de inquisitie geven, maar de verschillende oordelen over dat instituut door de eeuwen heen geven: de perceptiegeschiedenis van de inquisitie in Spanje. Zijn doel is om “het spinrag van eeuwenlange polemieken, waarin geschiedschrijving en mythe niet van elkaar zijn te scheiden” bloot te leggen. De focus wordt gelegd op de figuur van Tomás de Torquemada, priester in de kloosterorde van de Dominicanen, maar vooral berucht als de eerste Groot-Inquisiteur van Spanje ten tijde van de katholieke koningen Ferdinand en Isabella. Door de Reformatie werd zijn periode en die van koning Filips II zo bloederig voorgesteld dat de ‘Zwarte Legende’ geboren werd. Tot in de negentiende en zelfs begin twintigste eeuw vond men, in kerkelijke en niet-kerkelijke kringen, echter historici die de Inquisitie in hun tijd kaderden, nuanceerden en soms zelfs goedpraatten. Zo’n blik op de geschiedenis is in onze tijd niet meer mogelijk, stelt Lemm.

Het boek eist van de lezer behoorlijk wat achtergrondkennis van de Spaanse geschiedenis, kennis die de gewone leek meestal niet bezit. Lange en doorwrochte zinnen, hier en daar een stortvloed aan namen en functies maken het werk tot een opgave om te lezen. Geen aanrader voor de gemiddelde lezer.

Boekenkrant

Boeken van deze Auteur: