Mislukte maar literaire spionnen
[Recensie] Het verhaal over De spionnen van Luis Fernando Verissimo begint goed. In een grappige en heldere stijl maken we kennis met een verbitterde redacteur, die ervan houdt om zoveel mogelijk ingezonden manuscripten af te wijzen. Tot hij een bijzonder manuscript in handen krijgt. Wat volgt, is helaas minder bijzonder.
De eerste zin van De spionnen is alvast veelbelovend: “Ik heb letteren gestudeerd en zoek vergetelheid in de drank.” Met die zin kan Verissimo de aandacht van de lezer vastgepind houden op het boek. En inderdaad, de hoofdpersoon is een redacteur met een min of meer mislukt leven. Zijn werk interesseert hem maar matig, zijn baas is een verwaande eikel en met zijn vrouw en dochter heeft hij amper nog contact. In het weekend spoelt hij dan maar al zijn miserie weg met vele liters drank op café.
Toch ontmoet hij in dat café ook kleurrijke figuren: de excentrieke docent Dubin, de mysterieuze ‘professor’ en voetbalfanaat Tavinho. De dialogen zijn pittig en doordat de discussies vaak over literatuur gaan, bevat dit verhaal ook een – weliswaar dun – intertekstueel laagje (er wordt onder andere verwezen naar Le Carré en Graham Greene). Dit laagje is echter ironisch bedoeld, aangezien de zogenoemde ‘professor’ die het over literatuur heeft, vaak niet weet waarover hij spreekt. Op die manier wordt gesuggereerd dat het onmogelijk is om iets zinnigs te zeggen over literatuur.
Wanneer het hoofdpersonage een geheimzinnig manuscript in handen krijgt van een zekere Ariadne, gaan de poppen pas echt aan het dansen. Ariadne is een jonge vrouw die (net als het hoofdpersonage) vastzit in een ongelukkig huwelijk en zelfmoord wil plegen. Haar verhaal berust op een geheime liefde, die door haar echtgenoot om het leven gebracht zou zijn.
De redacteur, gefascineerd door dit verhaal, besluit om op onderzoek te gaan. Hij stuurt zijn cafévrienden naar Frondosa, een klein industriestadje waar Ariadne woont. Ze infiltreren er in het plaatselijke dorpsleven door lezingen te houden en door enkele nieuwe vrienden te maken. Het valt op dat dit alles gebeurt door het vertellen van verhalen. Zo heb je bijvoorbeeld de regionale krant, lezingen, signeersessies, geruchten en de persoonlijke verhalen van de dorpelingen. Op een bepaald moment lopen werkelijkheid en fictie zodanig door elkaar, dat het wel heel moeilijk wordt om de twee van elkaar te kunnen onderscheiden.
Toch is het belangrijkste verhaal in verband met Ariadne nogal flauw. Het verhaal is niet altijd even spannend als het zou willen zijn en ook de personages zijn vaak nogal stereotiep uitgewerkt. Het zijn bijna allemaal flat characters die op een of andere manier betrokken geraken in een grotesk verhaal. Maar het subtiele spel tussen verhaal en realiteit zorgt ervoor dat dit boek toch interessant blijft om te lezen. Ook de scherpe taal en stijl van het boek zijn een meerwaarde. Maar het totaalpakket had toch nog iets beter gekund.
—
Eerder verschenen op Cutting Edge
