Over leven of over lijden
Een veel gemaakte fout bij manuscripten die ter beoordeling naar uitgeverijen opgestuurd worden, is dat het verhaal te duidelijk gaat over de auteur van het werk en dat het boek meer een rol vervult bij het verwerkingsproces van de auteur dan dat het een toegevoegde waarde heeft voor een willekeurige lezer. IJsdragers, het door Enquist geschreven boekenweekgeschenk, was daar een voorbeeld van. Het begon ijzersterk, maar raakte halverwege het verhaal de lezer kwijt. Alsof je stappen miste, die alleen gezet leken te kunnen worden met kennis over het leven van de auteur.
Slechts weinigen zijn in staat hun eigen verhaal zo te vertellen dat het daadwerkelijk boeiend is voor een buitenstaander. Het is bekend dat Anna Enquist haar dochter verloren heeft. Misschien is het verliezen van een kind wel het ergste dat een mens kan overkomen. Koos Enquist daarom Elizabeth Batts, de echtgenote van de ontdekkingsreiziger James Cook, als hoofdpersoon voor haar nieuwe roman? Feit is dat deze hoofdpersoon alle zes haar kinderen naar hun graf draagt, voor zover de stoffelijke overschotten tenminste in haar bezit werden gesteld. Maar als je niet zou weten wie het boek geschreven heeft, zou het niet overkomen als een manuscript dat slechts voor het verwerkingsproces is geschreven. Integendeel: De thuiskomst is een knap geschreven historische roman. Elizabeth lijkt het meest te lijden onder de dood van haar dochter, maar dat kan toeval zijn of zelfs gebaseerd op historische informatie die de auteur heeft verzameld.
De thuiskomst is het interessante verhaal van een vrouw die probeert te overleven terwijl haar man op zee is. De zee die hij meer liefheeft dan wie of wat dan ook. Maar niet alleen is het het portret van een dappere vrouw die meer leed te verduren krijgt dan je je ook maar enigszins kunt voorstellen, het is ook het verhaal van James Cook, van de Verlichting, van het wonder van de ontdekkingsreizen en de schaduwkant daarvan:
‘“Wij zien het verkeerd,” hoorde ze Palliser als uit de verte zeggen. “Wij bezitten de beschaving en daarom denken we dat de inboorlingen blij zijn als wij komen. […] Uniformknopen, ijzeren tangen, een kompas, een koevoet – alles willen ze hebben. De andere kant zien wij niet. We ondermijnen het gezag van hun opperhoofd met onze almachtige vuurwapens. We verwachten dagelijkse levering van varkens, loopvogels en bananen – we vreten hún voorraden op. We vrijen met hun vrouwen en verstoren hun sociale orde.”’
Enquist heeft zich grondig verdiept in de materie en weet daardoor een realistische historische roman neer te zetten. Bovendien brengt ze ook nog spanning in het verhaal aan, door de wonderlijke omstandigheden rond de dood van James Cook. Zijn vrouw wil alles weten en krijgt in de loop van het boek steeds meer informatie hierover van haar dierbare vriend Palliser, met wie ze een overigens buitengewoon gecompliceerd contact heeft. Een contact dat meer door frustratie en verdriet getekend wordt dan door de diepe genegenheid die ze voor elkaar voelen. Is een harmonieus contact wel mogelijk als een mens zoveel te verduren krijgt? Je kunt het je afvragen. Hoewel Elizabeth het met haar neef Isaac uiteindelijk wel lijkt te bereiken. Hij is een steunpilaar voor haar. Maar ook hij breekt als Benny, Elizabeths jongste zoon, overlijdt. De ellende is ook wel wat veel van het goede, maar de historische feiten kon Enquist natuurlijk niet veranderen. Zelf lijkt het haar ook wat veel te worden en helaas zorgt dat ervoor dat ze wel heel weinig pagina’s wijdt aan de dood van de laatste twee kinderen Cook. Alsof Elizabeth went aan de dood. Terwijl elk verlies vermoedelijk nog zwaarder is dan het vorige.
