"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

De Uren

Vrijdag, 2 augustus, 2019

Geschreven door: Michael Cunningham
Artikel door: Tea van Lierop

Alles wat de klok slaat ademt Virginia Woolf

[Recensie] Wat een idee om Virginia Woolf en Mrs Dalloway in een roman te verwerken waarin het leven van drie vrouwen gevolgd wordt gedurende één dag! De verhalen van deze drie personages wisselen elkaar af zodat het een mozaïek wordt van stemmingen, stream of consciousness, terugblikken, spijt, feest, liefde en de bijbehorende teleurstellingen.

Mrs Dalloway, het boek van Virginia Woolf had in eerste instantie The Hours als titel en was haar antwoord op de roman Ulysses van James Joyce. Woolf had nogal wat kritiek op Joyce’s Ulysses, later kwam ze daar op terug. Beide romans spelen zich af binnen één dag, net als De Uren van Michael Cunningham. The Hours is een Brits-Amerikaanse dramafilm uit 2002, geregisseerd door Stephen Daldry. De hoofdrollen worden vertolkt door Nicole Kidman, Meryl Streep, Julianne Moore en Ed Harris. Het scenario is gebaseerd op het gelijknamige boek van Michael Cunningham. De film focust zich op drie vrouwen uit verschillende generaties, wier levens met elkaar zijn verbonden door de roman Mrs. Dalloway van Virginia Woolf. De film kreeg overwegend lovende kritieken en werd voor negen Oscars genomineerd.

Het thema in De Uren is het onvermogen van de vrouwen om hun leven zin te geven. De proloog van het boek is de voorbode van wat er komen gaat, Virginia loopt met haar jaszakken vol stenen het water in en pleegt zelfmoord. Een aangrijpend begin en erg beeldend en gedetailleerd beschreven. Woolf heeft oog voor haar omgeving:

“Ze kijkt stroomopwaarts naar de visser die een rood jack aanheeft en haar niet ziet. Het gele, troebele oppervlak van de rivier (van zo dichtbij gezien eerder geel dan bruin weerspiegelt de lucht).”

Foodlog

De afscheidsbrief voor haar man Leonard vertelt over de ongelijke strijd die ze moet leveren tegen de stemmen die ze hoort, het concentratieverlies en de angst dat ze deze keer niet zal genezen van haar gekte. Ze bedankt Leonard voor de gelukkige tijd die ze hadden voor haar ziekte. De titel vertelt al iets over het belang van de tijd, door het hele boek speelt de tijd een rol. Niet alleen als tijdwaarneming en het verlopen van de uren, maar ook het slaan van klokken als onderdeel van het leven in de stad met al zijn vertrouwde geluiden. Tijd lijkt hiermee een leidend motief te zijn en dit past ook bij ander werk van Woolf: Mrs Dalloway en De Jaren. De verschillende tijden waarin de drie geportretteerde vrouwen leven sluiten hier naadloos bij aan. Ook zeggen die iets over het verstrijken van de tijd. Woolf leeft in 1923 en is schrijft aan Mrs D., boekenwurm Mrs Laura Brown leest in 1949 Mrs D. en tenslotte is er Clarissa Vaugh, bijgenaamd Mrs D., het derde personage.

Eigenlijk lijkt het boek vol motieven te zitten wanneer je erop gaat letten, maar het feest, de bloemen en spiegels springen eruit. Het feest is zo’n beetje het uitgangspunt in Mrs D. van Virginia Woolf, een handig motief, want hierin kun al wat van belang is verwerken. De gasten en hun onderlinge verhoudingen, irritaties, wie worden er wel of niet uitgenodigd, de bloemen en de hapjes, wie verzorgt wat en daarna natuurlijk de teleurstellingen van te hoog gespannen verwachtingen.

Over relaties gesproken: homoseksualiteit is ook één van de vele thema’s, kussen die wel of niet door de beugel kunnen, min of meer openlijke verhoudingen, acceptatie en aids zijn terugkerende onderwerpen die een rol spelen. Oorlogen en sporen die ze achterlieten komen voor in Mrs D. en in De Uren:

“Op dit ogenblik doet Clarissa Louis aan een soldaat denken. Ze lijkt de ouder wordende wereld te bezien vanuit een voorbijgaande werkelijkheid, ze lijkt net zo triest, onschuldig en onoverwinnelijk als de doden op die foto’s.”

Vergankelijkheid, vergane glorie zijn allemaal termen voor het verstrijken van een tijd. Een tijd waarin het leven hoopgevend was, zin had, waarin er dromen waren, de liefde bloeide, er nog plannen gemaakt werden. Nu niet meer, er wordt hoofdzakelijk slechts teruggekeken en er is weinig vreugde meer te ontdekken in de personages, ze zijn uitgeblust.

Het personage dat Mrs D. leest, Laura Brown, gaat aan het eind van het boek nog voor een ontknoping zorgen. Maar eerst is ze nog de ongelukkige huisvrouw die zich het liefst in bed verstopt met haar roman. Helaas heeft ze een aantal verplichtingen, haar man Dan is vandaag jarig en ze heeft te zorgen voor zoontje Richy. De tweede is op komst. Een schitterend uitgewerkt hoofdstukje is wanneer ze voorbereidingen moet treffen voor de verjaardag van Dan, ja alweer dat feest! Er zal en moet een taart gebakken worden waarbij de verwachtingen bij lange na niet opwegen tegen het resultaat. Tijdens het maken van de taart denkt ze aan al haar tekortkomingen, vooral onoprechtheid houdt haar bezig, zowel van haarzelf als van haar man. Doen alsof je blij bent met de cadeautjes die met zorg uitgezocht zijn. Dan heeft daar een handje van, hij vindt alles ‘schattig’, Laura weet achteraf niet goed waarom ze eigenlijk getrouwd is met Dan, uit liefde, uit schuldgevoel, uit angst alleen te zijn, uit vaderlandsliefde.

“Hij was gewoon te goed, te aardig, te serieus, te welriekend om niet mee te trouwen. Hij had zoveel geleden. Hij wilde haar.”

Het is niet alleen kommer en kwel in het boek, zo af en toe is een glimlach op zijn plaats. Wanneer haar vriendin Kitty onverwacht voor de deur staat en Kitty’s man ter sprake komt lezen we Laura’s gedachten:

“Ray is niet echt een probleem – geen totale mislukking – maar hij is op de een of andere manier Kitty’s versie van Laura’s taart, in hoofdletters.”

Dit boek heb ik gelezen ongeveer een jaar nadat ik Mrs D. las. Er was veel herkenning. Door het verspringen van tijd, personage en namen die dubbel voorkomen, bestaat de kans dat je af en toe even moet terugbladeren. Ik vond dat geen enkel probleem, integendeel, ik vind het een prachtige ode aan Virginia Woolf en het geeft Mrs D. een extra dimensie.

Eerder verschenen op metdeneusindeboeken.nl

Boeken van deze Auteur:

De Uren

Huis aan het einde van de wereld