Mooie inleiding op het oeuvre van Martin du Gard
[Recensie] De naam van de schrijver Roger Martin du Gard (1881-1958) zal bij de meeste Nederlandse lezers niet direct een belletje doen rinkelen. Toch werd zijn roman De Thibaults in 1937 bekroond met de Nobelprijs voor de literatuur en behoorde hij samen met Proust, Valery, Gide en Claudel tot de ‘Groten van de Nouvelle Revue francaise’, in die tijd het meest toonaangevende tijdschrift in Frankrijk. Martin du Gard was echter wars van publiciteit en liet zich niet verleiden tot een leven in de schijnwerpers. In 1941 begint hij aan Luitenant-Kolonel de Maumort, een roman waarin de fictieve memoires worden beschreven van een oude militair (De Maumort) die terugkijkt op zijn leven. Hij laat het werk onvoltooid achter als hij in 1958 overlijdt.
De verdrinking is, hoewel volledig op zichzelf staand leesbaar, een verhaal dat deel uitmaakt van deze vuistdikke roman. Het is een novelle in dagboekvorm die een aantal cruciale dagen uit het leven van Xavier de Balcourt beschrijft. Xavier is een letterenstudent die in vorengenoemde roman privéles geeft aan de dan nog jonge De Maumort. Nadat Xavier zelfmoord heeft gepleegd treft De Maumort dagboekaantekeningen aan van zijn privé-onderwijzer. Die aantekeningen – die oorspronkelijk dus deel uitmaakten van de roman – zijn nu apart uitgegeven als De verdrinking.
In deze novelle is Xavier een officier in opleiding die tijdens een militaire oefening in 1888 wordt ingekwartierd in het Franse dorpje Aunay-sur-Marne. Hij ontmoet daar een zeventienjarige bakkersjongen voor wie hij halsoverkop valt. Zijn geluk kan niet op als hij merkt dat zijn verliefdheid wordt beantwoord. Wat volgt zijn stiekeme ontmoetingen in het dorp en aan de rivier de Marne, want een schandaal moet koste wat kost worden voorkomen.
Tijdens het lezen wordt het voor de lezer al snel duidelijk dat het verhaal geen happy end zal hebben. De titel van het verhaal en een vroege opmerking dat Xavier niet kan zwemmen, maken dit natuurlijk ook al van meet af aan duidelijk. De verdrinking is dan ook geen verhaal dat het van ingewikkelde intriges of het plot moet hebben. Waar het Martin du Gard vooral om te doen is geweest, is het drama beschrijven dat zich tussen de twee hoofdpersonen ontvouwt en daar is hij een echte meester in. In deze roman beschrijft hij in zijn typerende realistische proza de gevoelens en twijfels van Xavier, waardoor alles levensecht aanvoelt en het onderscheid tussen fictief proza en non-fictieve dagboekaantekeningen wel érg dun wordt. De verwevenheid van realisme en melodrama is dan ook de grootste kracht van De verdrinking.
Voor degenen die opzien tegen de grote romans De Thibaults en Luitenant-Kolonel de Maumort is De verdrinking wellicht een mooie inleiding in het oeuvre van Roger Martin du Gard.
—
Eerder verschenen op Hebban
