Jagen op een bekentenis
Ik schrijf nooit brieven aan schrijvers. Ik kijk wel uit. Eén keer heb ik het wel gedaan – en dat heb ik geweten. Het betrof L.H. Wiener. Ooit stuurde ik hem een vriendelijke en natuurlijk zorgvuldig gecomponeerde brief waarin ik hem wees op het feit dat we – jaren daarvoor – allebei goede vrienden waren geweest van de helaas zo vroeg overleden Wim A. Opvallend was dat we elkaar nooit hadden ontmoet; zelfs niet in de laatste fase van Wims slopende ziekte, toen we hem beiden toch zeer regelmatig bezochten. Ik haalde enkele herinneringen op aan die tijd en wijdde ook een – prijzende – alinea aan zijn werk. Over één passage in één verhaal in één van zijn twaalf bundels maakte ik een kritische opmerking. Bij L.H. Wiener viel die helemaal verkeerd. Hij schreef me een briefje terug waarin hij met geen woord repte over ons gemeenschappelijke verleden, maar me slechts dringend adviseerde om voortaan niets naars meer over zijn werk te zeggen.
L.H. Wiener publiceerde in 1967 zijn eerste verhalenbundel Seizoenarbeid. Het boek kreeg vooral bekendheid omdat het enige tijd na het verschijnen uit de handel moest worden genomen. Voor zover ik weet heeft geen enkele andere literaire uitgave in Nederland ooit dat lot ondergaan. Een Zandvoorter meende zich te herkennen in een van de personages die in nogal compromitterende situaties wordt beschreven, spande een rechtszaak aan en won die ook nog (zelfs in hoger beroep).
In de vijfendertig jaar na zijn ongelukkige debuut verschenen van L.H. Wiener met enige regelmaat – maar ook met grote tussenpozen – twaalf verhalenbundels. Veel succes had hij er niet mee: de verkoopcijfers bleven altijd mager. De vaste groep (onder wie ik) die zijn werk graag las was kennelijk klein. Ook het feit dat door de jaren heen een groep critici zijn werk onophoudelijk prees, had lange tijd geen effect, maar zorgde er wel voor dat hij – waarschijnlijk meer dan hem lief was – het etiket a writers’ writer kreeg opgeplakt. Onnodig te zeggen dat L.H. Wiener niet van zijn schrijverij kon leven. Zijn geld verdiende hij als leraar Engels op een middelbare school in Haarlem: een van zijn goldmines die hij steeds op bekwame wijze heeft geëxploiteerd.
De verhalen van L.H. Wiener houden me altijd aangenaam bezig en daarbij is het feit dat ik iets meer over zijn achtergrond weet dan de gemiddelde lezer van ondergeschikt belang. Hij beschrijft gebeurtenissen uit zijn eigen leven, waarbij vaak Zandvoort (de plaats waar hij opgroeide), Haarlem en Amsterdam het decor zijn. Ik hou van auteurs die details zien en op waarde weten te schatten en bij L.H. Wiener kom je wat dat betreft volop aan je trekken. Zijn taalgebruik is aangenaam zakelijk. Misantropenjaren uit 1990 (een verzameling van vijf eerdere verhalenbundels) herlees ik met enige regelmaat en ik moet altijd weer ingehouden lachen om de cynische manier waarop L.H. Wiener zijn misfortuin beschrijft. Want laat daar geen misverstand over bestaan: het leven van L.H. Wiener is een aaneenschakeling van klein en groot ongerief.
In 2002 kwam het eerste echte boek van L.H. Wiener uit: Nestor. Daarmee kreeg hij eindelijk de waardering die hem als schrijver zo terecht toekomt. Het boek moest (on-Wieneriaans!) al snel herdrukt worden en in december 2003 ontving hij er de F. Bordewijkprijs voor. Parallel aan dit succes verscheen ook een heruitgave van zijn verhalen. Nestor is een typisch L.H. Wiener-boek: het noodlot is vanaf de eerste pagina aanwezig, maar er valt ook veel te lachen – zeker als het over de situatie in het onderwijs gaat. Het verhaal gaat over de uil Nestor, die de hoofdpersoon Ezra Berger (alias LHW) wil gebruiken om indruk te maken op Clair Meerman, het mooiste meisje van de school. Een missie die uiteraard gedoemd is te mislukken.
Bij het lezen van L.H. Wieners onlangs verschenen boek De verering van Quirina T. bekroop me aanvankelijk een onbehaaglijk gevoel. In de eerste veertig bladzijden kwam ik heel wat personen en situaties tegen die in zijn verhalen en in Nestor al eens zijn beschreven. Ik kreeg zelfs even de neiging het boek als zijnde een herhaling van zetten opzij te leggen. Maar na die voor mij moeizame entree werd ik toch opnieuw gegrepen door L.H. Wieners verbale en compositorische vermogens. _De verering van Quirina T._is een vervolg op Nestor, maar wel een vervolg dat uiteindelijk geheel op eigen benen kan staan.
Hoofdthema is de rekening die de hoofdpersoon Victor van Gigch – L.H. Wieners literaire alter ego – opmaakt over de relatie met zijn vader Louis. Een eenzelvige man uit de categorie twaalf ambachten, dertien ongelukken, die al het binnenkomende geld (inclusief de kinderbijslag) belegt in naar later blijkt weinig solide beursfondsen. Op enig moment wordt hij bedrijfsleider van een autoverhuurbedrijf dat eigendom is van de rijke Zandvoorter Willem van Nyenbeek – wiens zoon Niels een vriend van Victor is. Eindelijk werk dat Louis goed bevalt, maar zonder aanleiding wordt hij opeens ontslagen. In Victors herinnering speelt de bloedmooie en in zijn ogen overspelige echtgenote van Van Nyenbeek hierbij een kwalijke rol. Het is een van de zaken waarmee hij haar nu – ze is 83 en woont nog steeds in Zandvoort – tijdens een zondagmiddagbezoekje alsnog confronteert. Dat bezoek – de aorta van het boek – levert hem na enkele bloedstollende scenes uiteindelijk een bekentenis op, maar wel een andere dan hij had verwacht.
Nestor en De verering van Quirina T. zijn verre van langs een lineaal geschreven geschiedenissen. Recht op z’n doel af gaan is voor L.H. Wiener onbevredigend. Hij onderbreekt de aorta voor talloze herinneringen, overpeinzingen en terzijdes. Ik geniet ervan, zeker als hij weer eens een kortstondige verhouding met een overenthousiaste (en jongere!) bewonderaarster beschrijft. Alleen de vele, vaak wat gezochte erupties over zijn ‘schrijverschap’ (het woord al): die gaan me langzamerhand een beetje vervelen.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
