Het scandaleuze leven van Romeyn de Hooghe
[Recensie] Romeyn de Hooghe was de productiefste en creatiefste Nederlandse grafische kunstenaar in de late 17de eeuw. Hij was aanhanger van stadhouder Willem III. Hij werd diens propagandist toen Willem in 1688 in Engeland schoonvader Jacobus II verjoeg, en als gemaal van Maria
Stuart II koning van Engeland werd. De Hooghe verheerlijkte Willem op allegorische prenten en maakte spotprenten op en bijtende karikaturen van diens tegenstanders, zoals Lodewijk XIV. Zijn rol in de geschiedenis van de satirische kunst is ook belangrijk: hij lanceerde in 1701 de eerste geïllustreerde satirische periodiek, als onderdeel van een oropagandacampagne voor Willem III in de Spaanse Successieoorlog. De Hooghe maakte veertig wekelijkse afleveringen van zes bladzijden tekst met een illustratie en noemde ze Esopus in Europa, naar de klassieke fabelschrijver Aesopus.
De Hooghe was echter meer dan een satirische en propagandistische graficus. Hij zorgde levenslang voor ophef en kritiek, en hield nog na zijn dood lang een slechte reputatie: hij werd beticht van het maken van pornografische illustraties, een niet bepaald vlekkeloos huwelijksleven, atheïstische publicaties en fraude. Johan Huizinga noemde hem een ‘grove geest’.
Van Nierops biografie gaat meer over het leven van De Hooghe dan over diens werk, dat alleen aan de orde komt als het relevant is voor zijn leven, en dat is vaak. De auteur onderzoekt ook alle beschuldigingen, wat een herkenbare ondertitel oplevert. De conclusie is dat De Hooghe hoogstwaarschijnlijk pornografische illustraties maakte voor onder meer Aretino’s Dwalende Hoer, en zich ook te buiten ging aan godslasterlijke opmerkingen over de Bijbel en het Heilig Avondmaal. Voor de beschuldiging van fraude vond Van Nierop ook aanwijzingen, maar niet voor De Hooghes seksueel vermeend immorele en zelfs incestueuze gedrag. Hij concludeert dat De Hooghe een talentvol en productief kunstenaar was, maar ook een wilde en ongetemde karaktertrek had, en dat zijn vijanden hem zonder bescherming van Willem III zeker hadden vernietigd.
De biografie is verschenen in twee edities, een wetenschappelijke in het Engels en een populaire Nederlandse. Deze is korter, heeft minder illustraties, geen noten en slechts een lijstje ‘verder lezen’. Vooral de noten zijn een gemis, omdat die in de Engelse editie veel interessante informatie geven die de tekst aanvult. Desondanks een spannend boek dat een onthullend licht werpt op de kunstenaar die we kennen als de satirische propagandist van de koning-stadhouder en niet als de ‘geniale schelm’ zoals Van Nierop hem noemt. Jammer dat de pornografische illustraties ontbreken. Die staan gelukkig wel bij het artikel van Inger Leemans over het libertinisme van De Hooghe, in de bundel Romeyn de Hooghe. De
verbeelding van de late Gouden Eeuw (2008).
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
