Het verhaal achter het litteken
[Recensie] De verzonken jongen van Jan Vantoortelboom is een debuutroman en ik moet bekennen dat ik het pas onlangs gelezen heb. Het boek werd genomineerd voor de Zeeuwse Boekenprijs, won de Bronzen Uil 2011 en de Prijs Letterkunde West-Vlaanderen 2012.
Stoffel Vanheule woont samen met zijn ouders en broer Bert in het dorp Elverdinge. Het leven kabbelt in het kleine dorpje langzaam voort. Er wordt gewerkt, men gaat naar school en op zondagen bezoeken ze hun grootouders. Grootvader Victor is een bijzondere man en niet alleen doordat een afschuwelijk litteken zijn gezicht doormidden splijt, maar des de meer omdat grootvader vol geheimen blijkt te zitten. Victor is een harde man die niet schroomt fysiek geweld te gebruiken om iemand een les te leren. Vooral Bert, die nogal op zijn grootvader blijkt te lijken, botst nog wel eens met het taaie karakter van zijn grootvader. Victor is naast zijn eigenzinnige karakter ook bikkelhard. Niet alleen omdat hij een overlever is van de loopgraven in De Eerste Wereldoorlog of mogelijk een moordenaar van een plaatsgenoot, maar ook omdat hij zijn grootste, onmogelijke liefde verloren heeft.
En dan overlijdt zijn grootvader. Stoffel wil de waarheid over Victor achterhalen maar krijgt geen antwoord op zijn vragen. Zijn ouders verzwijgen iets en in het dorp gutst het van de roddels en speculaties. Het geeft een aangename spanning en afwisseling in de dagelijkse sleur van het leven in Elverdinge.
Ieder litteken kent een verhaal. Vaak zijn het kleine valpartijen die de oorzaak zijn of een operatie die er aan vooraf is gegaan. Het litteken in het gezicht van Victor Verheule vertelt een heel ander verhaal. Een verhaal dat zich niet zo snel laat vertellen. Vantoortelboom neemt er een heel boek de tijd voor en ontrafelt het verhaal op vakkundige wijze. De opwindende afwisseling in het leven van Stoffel is begrijpelijk, zelfs met een avontuurlijke broer en durfal als Bert is het leven van Stoffel niet echt spannend te noemen. Zijn leven is net zo avontuurlijk als de stukjes Victor, zoals stukjes nagels, eelt en haren, die hij stiekem verzamelt.
Het is een bijzondere jongen die Stoffel, een denker. Als lezer voel ik met hem mee, ik heb begrip voor zijn gedachten en acties. Hij is geïntimideerd door zijn grootvader maar tegelijkertijd is hij enorm geïntrigeerd door de indringende blik. Zijn gedachten steeds maar weer getrokken naar dat afschuwelijk grote litteken van zijn grootvader. De ongemakkelijke situaties die ontstaan wanneer hij vraagt naar de geschiedenis van zijn grootvader zorgen ervoor dat Stoffel nog meer gaat nadenken, fantaseren, over zijn grootvader.
De korte, strakke dialogen onderschrijven het strakke en wellicht simpele leven in Elverdinge. Het is zoals het is, zonder poespas en zonder opsmuk. Deze schrijfstijl heeft Vantoortelboom goed doorgezet naar zijn andere boeken, ik houd er wel van. Het litteken wordt geromantiseerd, vast opgelopen door een avontuur in De Eerste Wereldoorlog. Wat Stoffel niet weet dat er langzaam een verschrikkelijke gebeurtenis ontrafeld wordt. Het leven van de Vanheules wordt niet meer hetzelfde. Wat liefde al niet kan kapotmaken wanneer ze niet uitgesproken wordt.
—
Eerder verschenen op Boekenz
