Zoektocht zonder resultaat
Er zijn schrijvers van wie je hun volgende boek met vertrouwen tegemoet ziet. Het zijn gevestigde namen, hun werk wordt over het algemeen goed ontvangen. Bart Koubaa is zo’n schrijver. Zijn voorgaande boeken werden op Recensieweb steevast met vier sterren gewaardeerd. Zijn laatste roman, De vogels van Europa, werd dit jaar opgenomen op de longlist voor de ECI Literatuurlijst. Dan is het een bittere pil als het boek uiteindelijk zo tegenvalt.
[Van deze roman verscheen een voorpublicatie op Athenaeum.nl]
Maarten de Ridder hoort op een dag dat zijn oude schoolmaat Eddie Bonte vermist wordt. Maarten en Eddie waren deel van een vriendengroepje dat in een koor zong. Naast zingen deelden ze vogelen als hobby. Ruim dertig jaar voor de vermissing, in 1980, gingen ze onder begeleiding van hun koorleider Roland op vakantie naar Texel om vogels te spotten. De zoektocht naar de vermiste Eddie levert al snel resultaat: hij blijkt zelfmoord gepleegd te hebben. In een afscheidsbrief die na de verdwijning wordt gevonden, schrijft Eddie ‘ik ben kapot’, maar wordt verder niet duidelijk waarom of waardoor. Maarten vermoedt dat de weken op Texel dertig jaar geleden wel eens iets te maken zouden kunnen hebben met de zelfgekozen dood en probeert de gebeurtenissen van toen te reconstrueren.
Een makkelijk boek
Koubaa heeft een makkelijke manier van schrijven, hij schrijft onderhoudend maar vooral ook erg oppervlakkig. De vogels van Europa is daardoor niet meer dan een soepel en prettig lezend verhaal. En dat is jammer, want juist bij een literaire roman spelen stijl, toon en sfeer een belangrijke rol – die elementen bepalen het literaire karakter van een boek. Er is niets rauws in dit verhaal, niets verontrustends, en dat terwijl Koubaa gedurende het hele boek lijkt te zinspelen op mogelijk kindermisbruik. Ook dit potentieel interessante thema wordt te oppervlakkig ingezet.
En daarmee komen we bij het tweede grote probleem van dit boek: de plot. Wat in het boek ontbreekt is een ontknoping. Koubaa wekt nadrukkelijk de suggestie dat er op Texel iets vreselijks gebeurd is tussen Roland en Eddie terwijl de andere vrienden boodschappen deden. In gedachten spreekt Maarten Eddie toe:
‘Je hebt toch geen woord meer gezegd, Eddie, nadat Joris en ik met de boodschappen voor de spaghetti terugkwamen? Aan tafel, in onze kamer, in de tuin, tijdens het pakken, toen we aan boord van de veerboot gingen, toen Joris een boomvalk met een gierzwaluw verwarde… Je hebt je mond niet opengedaan. Je hebt niet eens omgekeken nadat je op onze oprit je reistas uit de kofferbak had genomen en zei dat je naar huis ging lopen; ja toch? Mijn moeder was verdomme wafels voor ons aan het bakken.’
Maar aan het eind van het boek weten zowel Maarten als de lezer niet wat er gebeurd is, noch of deze onbekende gebeurtenissen iets te maken hebben met de zelfmoord. Nu is een ontknoping natuurlijk geen verplicht onderdeel van een roman, maar het kan wel helpen. Een goeie plot, een onverwachte wending of de oplossing van een raadsel kunnen het verhaal dragen – of in dit geval redden. Als er qua stijl niet veel te halen valt, kan de belofte van een ontknoping de lezer boeien. Wanneer deze uiteindelijk uitblijft, is dat dubbel teleurstellend.
