Ode aan oprechte liefde
De eerste zin
“4 juli 2018 en ineens bedenk ik dat ik over haar zou kunnen schrijven in de eerste persoon.”
Recensie
Op een kille winterdag in januari 1927 loopt de 46-jarige Pablo Picasso in Parijs voorbij de Galeries Lafayette wanneer zijn oog getrokken wordt door een blond meisje, Marie-Thérèse Walter, zoals hij te weten komt nadat hij haar aangesproken heeft. Ze is 17 en doet hem met haar jeugdige onschuld en enthousiasme misschien denken aan vervlogen tijden, maar misschien is het gewoon haar fysiek die hem aantrekt en die maakt dat ze niet veel later zijn model en geliefde wordt, de vrouw die zijn geliefdste dochter Maya zal baren, en die hij vereeuwigde op doeken als Femme au béret et à la robe quadrillée en Buste de jeune fille. Hun relatie, die Picasso onderhield naast zijn huwelijk met de Russische ballerina Olga Khokhlova, duurde meer dan acht jaar en ook nadien zorgde de schilder dat zijn muze niets tekort kwam.
Twee jaar geleden liep in het Londense Tate Modern een tentoonstelling over Picasso in 1932. De Britse schrijfster Julia Blackburn bezocht ze en merkte meteen de invloed van Walter op het werk van de schilder. Zonder Marie-Thérèse hadden veel van die doeken nooit bestaan, maar veel eer had ze er nooit voor gekregen. Eens thuis begon Blackburn een paar dingetjes neer te schrijven, in dichtvorm en louter voor zichzelf, tot ze merkte dat er op organische wijze een bundel was ontstaan.
De vrouw die van Picasso bleef houden bestaat uit 42 gedichten die samen een portret schetsen van Walter, een autobiografisch portret trouwens, aangezien Blackburn in de huid van de vrouw is gekropen en zich probeert in te beelden hoe haar liefde voor Picasso aangevoeld moet hebben. Blackburns toegankelijke bundel is een ode aan de oprechte liefde geworden. Picasso was een egocentrisch man, bang voor de dood en bijzonder gewillig zijn viriliteit te bewijzen door de ene na de ander vrouw zijn bed in te verleiden. En toch bleef Marie-Thérèse van hem houden, ook al kreeg ze de erkenning niet die ze verdiende.
“Gaf hij om mij,
degene die ik was
toen
bij hem?
Of gaf hij alleen
om de kunst
die de vorm
van mij kreeg?”
schrijft Blackburn terecht.
—
3 vragen aan Julia Blackburn
Wat betekende Marie-Thérèse voor Picasso?
Blackburn: “Met niemand anders ging Picasso een dergelijke nauwe seksuele band aan. In tegenstelling tot de relaties die hij had met die honderden andere vrouwen was die band ook heel teder. Ik zie daar maar een verklaring voor: Marie-Thérèse was oprecht verliefd op hem en wou geen persoonlijk gewin puren uit hun relatie. Ze wou niet profiteren van zijn succes of zijn geld en dat hij beroemd was maakte haar niet uit. Ze raakte ook niet verbitterd wanneer Picasso verliefd werd op Dora Maar en haar voor deze surrealistische fotografe in de steek liet. De helft van de vrouwen waar Picasso iets mee had pleegde nadien zelfmoord of speelde met het idee hem te vermoorden. Marie-Thérèse en Picasso zijn echter hun hele leven vrienden gebleven. Net voor zijn dood in 1973 voerden ze nog een emotioneel geladen telefoongesprek. Welke Picasso-biografie je er ook bijneemt, Marie-Thérèse wordt steeds weggezet als wat eenvoudig en dom. Ze was inderdaad geen Olga Khlokhova of Dora Maar, maar ze was misschien wel iemand die echt van Picasso hield, en die liefde wou ik een stem geven.”
In hoeverre veranderde de geboorte van hun dochter Maya hun relatie?
Blackburn: “Misschien had het op het toneel verschijnen van Dora Maar er ook iets mee te maken, en lag het niet alleen aan Maya, maar Marie-Thérèse veranderde van een toegewijde geliefde in een toegewijde moeder. Dat zie je ook op de foto’s van het stel. Opeens heeft ze niets seksueels meer. Maar Picasso nam Maya dat niet kwalijk. Zij was van al zijn kinderen degene die hem het nauwst aan het hart lag. En ze leek ook heel erg op hem, als was ze de vrouwelijke versie van haar vader. Zij is trouwens ook een van zijn weinige kinderen die na zijn dood geen zaak begonnen zijn om een stuk van de erfenis te krijgen.”
Waarom pleegde Marie-Thérèse vier jaar na de dood van Picasso zelfmoord, uit verdriet?
Blackburn: “Uit een gevoel van gemis, denk ik. Afgezien van die zes weken vakantie die ze samen met Maya als een gezin doorbrachten, leefde ze nooit samen met hem, maar wel met de wetenschap dat hij er nog was. Zonder hem was de wereld niet meer hetzelfde. En haar omgeving wist dat. Haar vrienden hadden dan ook geen problemen met haar zelfmoord. Hij kwam niet onverwacht.”
—
Eerder verschenen op Knack
