Inleiding in de filosofie van emoties
[Signalering] Angst voor de islam, medelijden met arme Haïtianen, hysterische vreugde-uitbarstingen bij sportprestaties, de massale ontroering bij boeren die een vrouw zoeken, de nieuwe sport van het anonieme internetschelden – onze samenleving zwelgt in emoties. Cultiveren en exploiteren van gevoelens genereert de hoogste kijkcijfers en de grootste media-aandacht. Wie redelijk en bedachtzaam is, valt niet op.
In zo’n context van collectieve emotionaliteit kan het geen kwaad om eens kritisch stil te staan bij de vraag wat emoties nu eigenlijk zijn en hoe we hun rol in ons leven kunnen duiden. Met haar boek Denkbewegingen biedt filosofe Mariëtte Willemsen daartoe een uitstekende gelegenheid.
Steunend op teksten van denkers zoals Aristoteles, Seneca, Descartes, William James en Martha Nussbaum (die achterin het boek zijn opgenomen) behandelt Willemsen de twee belangrijkste emotietheorieën die in de wijsbegeerte opgeld doen. De ene legt de nadruk op de lichamelijkheid van de emotie: angst is geen angst als die niet met fysiologische gewaarwordingen gepaard gaat (zweten, terugdeinzen). De andere stelt juist de cognitieve lading van de emotie voorop: angst is angst vanwege de overtuiging dat er iets dreigt. Emoties kunnen dan ook in meer of mindere mate redelijk zijn, afhankelijk van de juistheid van de overtuiging. Dat geeft te denken in een emo-cultuur waarin emoties en het etaleren ervan zonder meer als goed worden beschouwd.
Na de heldere begripsanalye gaat de auteur in kort bestek in op een aantal specifieke emoties: hoop, medelijden, woede, trots. De paradoxale angst voor enge films – want al terugdeinzend blijven we gretig kijken – krijgt ietwat onevenwichtig een apart hoofdstuk.
Denkbewegingen dient vanaf 2011 als Eindexamencahier voor de havo. Maar niet alleen de havisten met wijsbegeerte in hun pakket mogen zich gelukkig prijzen met zo’n mooie bedachtzame inleiding in de filosofie van de emoties.
—
Eerder verschenen in Intermediair
