"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Dichtbij klopt het hart van de wereld

Woensdag, 19 augustus, 2009

Geschreven door: Marjonne van Dijk
Artikel door: Chris Reinewald

Expo 58, Brussel: Rietveld mocht niet zeuren

Binnen de Belgische nostalgieretro over de vijftig jaar geleden gehouden, eerste naoorlogse wereldtentoonstelling in Brussel, springt het boek Dichtbij klopt het hart van de wereld. Nederland op de wereldtentoonstelling Brussel ’58 (met een tentoonstelling in het Stadsmuseum Zoetermeer) eruit door de gedegen kunsthistorische maar toch leesbare aanpak.

Insteek is de Nederlandse bijdrage aan de Expo van destijds: een Nederlands paviljoen en een aanpalende, inmiddels legendarische Philips paviljoen, naar ontwerp van Le Corbusier en Jannis Xenakis. Miljoenen Nederlanders bezochten in 1958 de Expo, waar relatief dichtbij huis een half jaar lang ‘het hart der wereld klopte’. Aardige vraaggesprekken van bezoekers en medewerkers geven een mooie indruk van de Expo, geillustreerd met amateur-foto’s. Een toenmalig TU-student werkte mee met Gerrit Rietveld die het leeuwendeel van het paviljoen en de inrichting ontwierp. Hij noemt de architect/ontwerper een autoriteit maar nooit autoritair.

Nieuw bronnenmateriaal onthult de ontstaansgeschiedenis van de door Rietveld vormgegeven afdeling moderne woninginrichting en de mede met zijn zoon Jan ontworpen Mondial-projectstoel. Verder debuteerden daar twee gestoffeerde fauteuils voor Artifort en een polyesther kuipstoel voor Gispen. Pijnlijk genoeg wijdde de internationale designpers, waaronder het gezaghebbende Domus, geen woord aan de Nederlandse moderne woninginrichting met de Rietveld-meubels, Copier glas en woningtextiel (Rath & Doodeheefver behang met fraai grijs/geelgroen hertshoornmotief). Teleurstellend, ook omdat de doucheruimte gemaakt uit één stuk polyesther bepaald innovatief was. In 1968 zou de Italiaanse ontwerper Joe Colombo hetzelfde doen en daarvoor wel alle credits krijgen.

De textielpresentatie ontwierp Rietveld samen met grafisch ontwerper Jan Bons en Wim Smits, chef-etaleur bij de Rotterdamse Bijenkorf. Sokken en ondergoed op een grindpad en perspectivisch dikkig uitziende damesbenen, bungelend aan een plafond prijkten in een organische tentoonstellingsvormgeving gaven het geheel iets Dali-achtigs en leidde tot de nodige kritiek. Bons ontwierp ook het logo: een dukdalf, passend bij het thema: de strijd tegen het water, technisch verbeeld door een spectaculaire golfslagsimulatie.

Boekenkrant

Het Nederlands Architectuur Instituut vond in hun Rietveld archief een schets voor een circustentachtig bouwsel terug dat het Philips paviljoen zou moeten worden. Maar deze opdracht was tot ergernis van de Nederlandse architectenwereld, met name Oud, al vergeven aan Le Corbusier. Deze liet Rietveld fijntjes weten dat het paviljoen alleen binnenkant was en daarom geen buitenkant nodig had. Rietveld vond het “wel naar, maar had er geen pijn aan. Ik wist toch wel dat ’t Le Corbusiers paviljoen zou worden, ook als ze mijn ontwerp genomen hadden.”

In het Philips-paviljoen dat recentelijk in gereconstrueerde vorm te zien was, werd een oer-vorm van multimedia vertoond, lichtbeelden met electronische muziek van Edgard Varese. Rode draad was een woordloze humanitaire boodschap.

De toen nogal omstreden Cobra-schilder Karel Appel kwastte ter plaatse een grote wandschildering in de koepel van de Waterwerken. Na de sluiting van de expo sneuvelde deze onder de slopershamer. Ook voor de andere innovatieve producten was na afloop bitter weinig belangstelling. Achteraf bleek dat bezoekers vooral de industriepresentaties en de landbouwafdeling met echte levende have het meest waardeerden. De vormgeving vond men te modern.

Buiten de context van het boek valt een veelzeggende plaatje uit het Amerikaanse paviljoen. De eerste zitkuil! Voor deze interieurgril liep ons land pas twintig jaar later warm.

Eerder gepubliceerd in ITEMS


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.