Claustrofobie op zee
[Recensie] Vroeger hadden Engeland en het vasteland nog een band met elkaar. Landschappelijk gezien, er was nog geen waterscheiding. Maar ja, tijden veranderen en de badkuip stroomde vol. Wat nu bekend staat als de Doggersbank was toen Doggerland. De naam verwijst naar dogghe, een Oudnederlands woord voor een vissersboot waarmee op kabeljauw werd gevist. De titel van het debuut van Ben Smith, Doggerland, is de enige indicatie van waar het verhaal zich afspeelt. Vermoedelijk dan, want zoals zo veel blijft veel in raadselen gehuld in deze roman.
Twee mannen en een windmolenpark
Twee mannen onderhouden een enorm windmolenpark. Het zijn een jongen, die vermoedelijk al volwassen is, en een oude man, die vermoedelijk nog niet zo oud is. Op een enkele plek worden zij bij naam genoemd maar verder moet je het met dit onderscheid doen. De jongen is daarheen gestuurd om zijn vader te vervangen. Deze is verdwenen. Omdat niet duidelijk is wat er met hem is gebeurd gaat het Bedrijf (ook al zo vaag) ervan uit dat hij is vertrokken. De jongen moet het contract van zijn vader uitdienen. De oude man was er toen al en zou kunnen weten wat er is gebeurd maar houdt zijn eventuele kennis voor zich.
De twee mannen zijn niet in staat om het windmolenpark voldoende te onderhouden. Er is een gebrek aan materialen, onderdelen en gereedschappen maar zij proberen er het beste van te maken. De capaciteit gaat achteruit en het punt waarop dat onomkeerbaar is komt snel dichterbij.
Af en toe komt er iemand langs die de voorraden aanvult. Het materiaal blijft karig. Het eten dat hij brengt zou, als je de beschrijvingen mag geloven, nauwelijks eetbaar zijn, maar ja, honger en rauwe bonen, je weet wel.
Deze persoon praat wel zijn mond voorbij en brengt de jongen op het idee dat ontkomen mogelijk is. Een groot deel van de rest van Doggerland gaat over de uitvoering van dat idee.
Benauwende leefomgeving
Doggerland is te lezen als een toekomstroman, een dystopie. Het windmolenpark is het leefgebied van de mannen en hoe ruim het ook lijkt op zee, het is benauwend. Van wat daarbuiten gebeurt weten zij niets, hun leefwereld is claustrofobisch klein. Dat zij onderling ook nog eens een moeizame verhouding hebben maakt dat er niet beter op.
Sfeer en tempo van het boek zijn perfect in harmonie met deze treurige situatie. Het is nogal deprimerend. De dagen duren lang en zijn vaak monotoon. Ben Smith is er uitstekend in geslaagd om dat over te brengen. Het regent en stormt vaak, het is meestal koud, zon is er nauwelijks. Het verteltempo is laag. Er is op het eerste gezicht niet veel actie en toch gebeurt er van alles. Het is een kwestie van wakker blijven, je niet in slaap te laten sussen.
Hoewel het sombere beeld overheerst is Doggerland geen naargeestig boek. De jongen houdt hoop op ontsnapping en zijn doorzettingsvermogen, gepaard aan een grote vindingrijkheid, om dat te laten slagen is bewonderenswaardig.
Uiteindelijk blijf je achter met de vraag: waar is het allemaal goed voor? Perspectief hebben de hoofdrolspelers nauwelijks en toch bezitten zij een grote overlevingsdrang. Het is een situatie waar misschien wel meer mensen in verkeren dan we denken. En toch gaan we door. Omdat de mens erop gebouwd is om hoop te houden op beter. Zoals de jongen hoop houdt op beter.
Doggerland is een boek om nog lang over na te denken. Sterk debuut.
—
Eerder verschenen op jkleest.nl
