"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Dokter Mütters medische mirakels

Dinsdag, 30 oktober, 2018

Geschreven door: Cristin O’Keefe Aptowicz
Artikel door: Agnes Eikema

De bloederige origine van de moderne geneeskunde

Philadelphia in de 19e eeuw. Operaties worden zonder verdoving uitgevoerd, er wordt gewerkt met een schort vol bloed van verschillende patiënten en een ieder die zichzelf arts noemt, is ook arts; het is een schril contrast met de huidige geneeskunde. In Dokter Mütters medische mirakels lezen we over de jonge revolutionaire chirurg Thomas den Mütter; grondlegger van de moderne geneeskunde.

[Recensie] De excentrieke Thomas den Mütter is nog maar twintig jaar oud wanneer hij als arts is afgestudeerd aan de legendarische faculteit Geneeskunde van de Universiteit van Pennsylvania. Om ervaring op te doen en te leren van enkele grootmeesters in de chirurgie vertrekt hij in 1831 naar het mekka van de geneeskunde: Parijs. De grote stad met verschillende ziekenhuizen die openstaan voor het opleiden en begeleiden van buitenlandse artsen. Een bijkomstig voordeel van Parijs was dat je voor een paar schamele dollar zelf een lijk mocht ontleden. Met een heleboel leerstof en ervaring keerde hij weer terug naar Amerika waar hij zijn eigen praktijk opende.

In Amerika staat geneeskunde nog in de kinderschoenen. Patiënten worden in grote zalen geopereerd doordat honderden studenten kunnen toekijken. Anesthesie bestaat niet en ook over infectiepreventie heeft nog niemand gehoord. Er zijn artsen van de oude garde; artsen die niet open staan voor veranderingen en altijd bij hun eigen standpunt blijven. Thomas den Mütter is anders. Hij krijgt naamsbekendheid doordat hij aardig is, altijd uitlegt wat eventuele complicaties van de operatie kunnen zijn, maar bovenal; hij behandelt de patiënt als een mens.

Zijn operaties, zijn voorkeur gaat uit naar plastische chirurgie, zijn vaak succesvol en patiënten staan voor hem in de rij om behandeld te worden. Hij wordt vooral bekend door zijn succesvolle flaptechniek die hij toepaste bij een vrouw die in het gezicht verbrand was, daardoor haar hoofd niet meer kon bewegen en constant een traanoog had.

Boekenkrant

In het boek lezen we hoe de kleine Mütter zijn beide ouders verliest, geneeskunde gaat studeren en vervolgens geneeskunde naar een hoger niveau tilt. Hoe hij zijn leerstoel chirurgie aan het Jefferson Medical College invulling geeft en over de opkomst van anesthesie, plastische chirurgie en de wijze waarop ziekten worden verspreid én kunnen worden voorkomen.

Ook lezen we over zijn collega’s, de stugge, koppige dokters, maar ook bekwame en leergierige dokters. Het is niet alleen een leerzaam boek, maar wekt naast verbazing ook een een lach op mijn gezicht. Het beschrijft veel anekdotes en gebeurtenissen, dat het lezen vergemakkelijkt maar ook zeker vermaakt.

“Liston was net als Mütter een kleurrijke figuur in de chirurgie. Hij was lang, ambitieus en charismatisch, en voordat hij met een amputatie begon riep hij vaak tegen zijn studenten ‘Neem de tijd op heren, neem de tijd op!’ Maar hoewel Liston bekend stond om zijn successen………….., had hij ook een reputatie voor spectaculaire chirurgische missers.

…En misschien nog beroemder was de beenamputatie die hij in minder dan drie minuten uitvoerde, die helaas tot de dood van drie mensen leidde: de patiënt (die de operatie overleefde, maar die later aan koudvuur overleed), zijn jonge assistent (wiens vingers hij er tijdens de operatie per ongeluk afzaagde  en die later ook aan koudvuur bezweek) en ‘een eminent chirurgische toeschouwer’ bij wie Liston de slippen van zijn jas afsneed. De man, die aan alle kanten omringd werd door spuitend bloed, was er zo van overtuigd dat het mes zijn edele delen had geraakt dat hij meteen ‘dood viel van schrik’. De amputatie werd later beschreven als ‘de enige operatie in de geschiedenis met een sterftecijfer van 300 procent’.”

Tijdens zijn loopbaan verzamelt Mütter verschillende objecten en bewaart interessante delen van het menselijk lichaam. Zo heeft hij thuis een hele verzameling aan rariteiten. Na zijn overlijden heeft hij zijn verzameling nagelaten aan het Jefferson Medical College. Na al die jaren is deze verzameling nog steeds te bekijken in het Mütter museum.

Door mijn werk in het ziekenhuis kon ik de vergelijking maken met de hedendaagse geneeskunde. Het aanleveren van talloze kwaliteitsindicatoren, BIG-registraties, sterftecijfers en calamiteiten. Het contrast tussen nu en de 19e eeuw kan haast niet groter zijn. Het is enorm fascinerend om te lezen hoe dit ‘vroeger’ ging en welke gruwelijkheden patiënten vroeger moesten ondergaan om beter te kunnen worden.

Dokter Mütters medische mirakels is een informatief en kleurrijk boek over de opkomst van de moderne geneeskunde. Het verhaal is vlot geschreven en de toevoeging van verschillende afbeeldingen is een versterking van hetgeen wat beschreven wordt. Het is zeker een aanrader wanneer meer wilt weten over geneeskunde in de 19e eeuw en een compleet en fijn leesbaar verhaal wilt hebben over een excentriek personage dat een sterke basis heeft gelegd voor hedendaagse geneeskunde.

Eerder verschenen op Boekenz