Een mythische familiegeschiedenis in een werkelijke dictatuur
Dorstige Rivier vertelt de geschiedenis van de familie De Vogel in het door oorlog verscheurde Irak. De oorlog in Irak, die in de politiek van afgelopen jaren, in opiniestukken, in nieuws en in literatuur uitgekauwd is, lijkt bij voorbaat clichéstof, ongeschikt om een boeiende roman mee neer te zetten. Al Galidi zal echter de meest overvoerde lezer moeiteloos vasthouden, door de vormgeving waarin hij elke gebeurtenis in zijn verhaal het karakter geeft van sprookje, en familiegeschiedenis verheft tot mythe.
Zo begint het verhaal met een vertelling over de oorsprong van de familienaam ‘De Vogel’. Het is een zonder meer prachtig verhaal, over Nadim, die aan de rand van de Dorstige Rivier, ergens in Zuid-Irak als het dorpje Boran nog aan het ontstaan is, ooievaars naar zijn tuin probeert te lokken, met behulp van een grote stenen paal en twee houten slippers. De ironie wil dat het niet zijn vergeefse pogingen vogels te lokken, maar een tragisch familieschandaal is dat Nadims naam van ‘De Ster’ doet veranderen in ‘De Vogel’. Nadim verdwijnt na dit voorval na een grote tijdsprong uit het verhaal, maar de naam van de familie niet, evenmin als hun gemythologiseerde status.
Vanuit het huis aan bij die Dorstige Rivier, en via het dorpje Boran wordt dan de opmars van Saddam Hoessein van afstand waargenomen. De familie De Vogel heeft aanvankelijk weinig onder hem te lijden, de familie verdient geld met het schilderen van de president op de muren van Boran, gesubsidieerd door ‘de partij’, een surrealistische, vormloze entiteit die overal aanwezig is, en die Saddams tegenstanders stil houdt. Het leven blijft verder bestaan uit genoemde sprookjes, zoals de geboorte van Adam, een jongen die besluit te blijven slapen zolang Saddam aan de macht is en in zijn slaap als een cassetterecorder de familiegeschiedenis aanhoort en afspeelt. Of het liefdesverhaal van Baan en Djazil, dat eindigt in een ongewenste zwangerschap, een afgehakt oor, en een jonge Joesr de Vogel die zichzelf met zijn verdriet begraaft.
Ondanks de zoete, sprookjesachtige verhaalvorm worden de gruwelijkheden onder Saddams bewind niet gemeden. Gaandeweg in het boek komt de werkelijkheid steeds dichterbij, wat ook wordt geëxpliciteerd in de woorden van Simahen, de moeder des huizes: ‘Vroeger liep ik lange afstanden naar het partijhuis, maar nu slechts een paar voetstappen. De wereld is echt klein geworden.’ De economie stagneert, de bommen beginnen ook in de buurt van het huis van De Vogels te vallen, en op straat worden geldwisselaars aangepakt.
‘Zo ook Remzi Dollar. Hij werd veroordeeld tot het afhakken van zijn rechterhand en kreeg een uur om afscheid van zijn hand te nemen. Sommige veroordeelden sloegen hun hand tegen de muur om haar voor de laatste keer te voelen. Anderen zoenden hun hand, alsof ze hun vrouw was in een haven voor de start van een lange reis, of stopten hun hand diep in hun zak.
Remzi vroeg om pen en papier en schreef. “Dit zijn de laatste woorden die ik met mijn hand schrijf.” Hij vouwde het papiertje op en stak het in zijn borstzak. Een paar weken later liet hij een tatoeëerder de woorden precies zoals ze op het briefje stonden op zijn arm zetten en liet de tekst trots aan iedereen zien. “Kijk, zo mooi was mijn hand en dit was haar handschrift.”’
Als ik Al Galidi één schoonheidsfout aan mag rekenen, is het dat de werkelijkheid ten slotte net te dichtbij komt. De Amerikanen trekken Irak binnen, en als Saddam Hoessein door de Amerikanen wordt gevangengenomen, wordt binnen de familie De Vogel het debat over de ellende van de oorlog en de rechtvaardigheid van de strijdende partijen geopend. Al Galidi schreef tot dan juist een prachtig boek omdat hij zich daar zo ver vandaan hield. Ik zit niet te wachten op een realistisch essayistisch werk dat Saddam veroordeelt, als dit boek de gruwelen van het bewind vele malen sterker neerzet door ze op de unieke Arabischsprookjesachtige vertelwijze de revue te laten passeren.
Die misser is de geboren Irakees vergeven, een schrijver wiens lyrische vertelling op sommige plaatsen scherp, op andere fantasierijk is, zijn stijl subliem. Een schrijver die de liefdesdromen van een jonge Rasjad de Vogel als volgt in taal giet:
‘Hij bracht middagen lang door tussen de bomen van de schilderijen, op de oevers van de meren, onder de bewolkte hemel, waar de brandende zon niet bestond. Hij liep over beschaduwde paden, klom in de takken, vree met de vrouwen, nadat hij de engelen had verjaagd en de ramen en gordijnen had gesloten om alleen met hen te zijn en met hun slapende gezichten, die waren gevuld met rust en niet met angst.’
