Een moderne Raskolnikov
[Recensie] Opeens heb je het, je wordt conducteur. Deze oude reclameslogan van de Nationale Spoorwegen zou in een iets andere versie zomaar van toepassing kunnen zijn op de anonieme vrouwelijke hoofdpersoon in Drie meter onder nul. Alleen besluit de hoofdpersoon geen conducteur te worden, maar een moordenaar. Dat is voorzichtig gezegd een nogal opmerkelijk begin. Haar besluit om moordenaar te worden komt nogal uit de lucht vallen en deelt ze al snel in het boek als een bijna zakelijke boodschap mee.
“Het gebeurde op een donderdag in november vorig jaar. Als kind dacht ik nog dat je kunt kiezen wat je wilt worden. Dat zeggen ze tegen je. Tot je de vastgestelde grenzen te ver oprekt en je je door een raam naar buiten slingert. Toen leerde ik: ik zal nooit Pippi Langkous, het sterkste meisje van de wereld, worden. Ik zal nooit Tarzan of Winnetou worden. Zoals ik als kind, opgaand in mijn fantasiewereld, mijn ribben brak, zo heb ik als volwassene gefaald in mijn pogingen normaal te zijn. Nu bepaal ik mijn lotsbestemming en mijn levensdoel. Mijn nieuwe doel is niet zozeer een beroep als wel een roeping. Ik word moordenares.”
Met een dergelijk begin kun je als schrijver maar beter goed beslagen ten ijs komen wil je de hoofdpersonage enigszins geloofwaardig over laten komen. Daarin is Marina Heib gelukkig aardig geslaagd.
Wat maakt iemand tot een moordenaar? Is het een impuls, is het wraak, is het een onverwerkt verleden? Het duurt even voordat het de lezer duidelijk wordt waardoor de naamloze hoofdpersoon tot haar besluit is gekomen en waarom ze voor welke slachtoffers kiest. Drie meter onder nul begint vrij voorspelbaar met de jeugdjaren van de hoofdpersoon. Ze wordt beschreven als een dromerig en kwetsbaar meisje dat meermaals het slachtoffer is van pesterijen van haar klasgenootjes. Al snel denk je als lezer te weten hoe de vork zo ongeveer in de steel zit, maar het verhaal zit daarvoor toch te slim in elkaar. Het pleit voor Marina Heib dat ze niet met snelle en gemakkelijke antwoorden komt. Na een beschrijving van de jeugd van de hoofdpersoon weet ze gelukkig de obligate kaart van het onverwerkte jeugdtrauma behendig te vermijden. Niet iedereen met een rottige jeugd besluit immers een moordenaar te worden. In plaats daarvan bouwt ze gestaag verder aan het profiel van haar hoofdpersoon en wisselt ze heden en verleden op een ingenieuze manier af waardoor laag na laag van de psychologie en het verleden van de hoofdpersoon worden blootgelegd. Ergens is in dat verleden is er een duister vakje waarin alle ellende ligt besloten. Wanneer uiteindelijk dat ene beslissende vakje door Marina wordt geopend, voelt het verhaal en het opmerkelijke besluit van de hoofdpersoon opeens bijna plausibel aan.
Drie meter onder nul is een boek met een behoorlijk naargeestige atmosfeer dat ondanks het aanvankelijk nogal onwaarschijnlijk lijkende begin weet te boeien. Het gaat in Drie meter onder nul niet om de moorden die de hoofdpersoon pleegt en om de vraag of ze daarvoor al dan niet wordt gepakt. Alle actie in het boek dient uiteindelijk als opzet voor het antwoord op de vraag wat ervoor nodig is om iemand tot moord aan te zetten. Het is moeilijk om aanvankelijk sympathie te voelen voor de hoofdpersoon, maar terwijl de gebeurtenissen zich ontvouwen en de gruwelijke moorden in detail worden beschreven krijgt de lezer paradoxaal genoeg steeds meer begrip voor haar. De waanzin waardoor ze wordt gedreven wordt naarmate het verhaal zich verder ontvouwt steeds meer invoelbaar en voorstelbaar en dat is toch best een knappe prestatie. Drie meter onder nul is daardoor een geslaagde psychologische thriller geworden.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
