"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Drift

Woensdag, 11 november, 2015

Geschreven door: Ellen Van Pelt
Artikel door: Claudia Zeller

Genealogie van liefde en bedrog

Op het eerste gezicht lijkt het alsof de geschiedenis zich herhaalt, eerst als tragedie en dan als farce. Of misschien wel andersom. Maar de twee complexe liefdesverhoudingen die Ellen Van Pelt (1980) in haar debuutroman Drift blootlegt zijn tragisch noch lachwekkend. En terloops schrijft Van Pelt ook nog eens schitterende passages over ouders met alzheimer, kinderen, en een groeiend begrip tussen die twee.

Het gezin waarin Eloïse opgroeide was op z’n minst onconventioneel – moeder Celeste een flamboyante galeriehoudster, vader Louie als piloot vaak van huis – maar pas op haar vijftiende kwam Eloïse erachter dat er nog iets anders speelde. Haar vader had niet alleen twee vrouwen, maar ook twee gezinnen. Uiteindelijk is het haar oma die doet wat haar moeder en vader hebben nagelaten:

‘Ik wil weten,’ ze ademde diep in, ‘of jij weet hoe de vork in de steel zit. Thuis, bij je vader en moeder.’
Ik schrok, dacht meteen aan mijn eigen argwaan tegenover vader.
Ook ik moest eerst diep ademen.
‘Dat hij een ander ziet?’
Ze keek me lang en doordringend aan.
En dan pas fluisterde ze haast onhoorbaar: ‘Je mama is de ander.’

Dit bedrog vreet nog steeds aan Eloïse en nu ze zelf moeder is geworden, worstelt ze met haar rol als moeder en echtgenote. In een opwelling gaat ze dan ook in op het voorstel van haar jeugdliefde Jacob om samen met hem naar een oude hoeve te gaan. Haar dochtertje laat ze achter bij haar man Seth, maar de schriften van haar vader, geschreven in tweevoud − eentje voor haar, eentje voor haar (half)zus Jolien − neemt ze mee.

Boekenkrant

Een dubbele ménage-à-trois

Die schriften van de vader, geschreven in de laatste heldere jaren van zijn leven, ‘voordat de trein vertrok’, zoals zij zijn naderende aftakeling richting geheugenverlies omschrijft, zijn een slimme zet van Van Pelt. De vlugheid waarmee zij de parameters van het verhaal meteen in het eerste hoofdstuk neerzet, is dat ook:

Het is nu negen uur geleden dat ik Louisa voor het laatst bij mij had en ze gulzig aan mijn borst dronk. Negen uur geleden dat ik haar achterliet bij Seth. Negen uur geleden dat ik bij Jacob in zijn busje stapte.

Deze paar regels vatten meteen de drijfveren van de roman samen – Eloïse handelt, net als haar vader, uit een soort opwelling. Drift dus. Maar wat betekent drift eigenlijk? ‘Drift is de toestand waarin je in staat bent tot het ergste en waarin de ergste daad niet meer betekent dan een loos gebaar.’ Met deze fraaie beschrijving uit de bundel Humeuren en temperamenten (2010) slaat Gerrit Komrij de spijker op z’n kop.

Trefzeker

Maar er is meer aan de hand. Drift is namelijk ook stilistisch puntgaaf. De trefzekerheid van Van Pelt als stilist uit zich bijvoorbeeld in de manier waarop ze het loze gebaar waaraan Komrij refereert, verbindt aan de ergste daad – en de mogelijke consequenties. Sowieso is het motief van de herhaling een bijzonder geslaagde keuze, zowel op inhoudelijk als op stilistisch vlak. Zo kan het verhaal van Eloïse worden gezien als reflectie van het verhaal van haar vader die gedurende zijn hele leven tussen twee gezinnen bleef schipperen. Toch is elke vorm van herhaling niet alleen gebaseerd op gelijkenis, maar ook op verschil. Eloïse is geen incarnatie van haar vader, en evenmin is haar leven slechts een variatie op het zijne. Het subtiele gebruik van herhalingen op stilistisch vlak werkt dit verschil in de hand:

Het is al middag wanneer ze van tussen de lakens glijdt in een smerige kamer die koud en vochtig aanvoelt. Op de grond vindt ze haar jurk. Ze trekt hem snel over haar hoofd. De schroom van de dag erna. Ze kijkt naar het bed. Daar ligt haar prins. Ze wil met haar handen door zijn haar strijken, maar ze doet het niet. Ze wil de gave huid van zijn rug strelen, maar ze doet het niet.

Afscheid op afbetaling

Los van alle suggestie die wordt gewekt is Drift in de eerste plaats geen liefdesgeschiedenis, maar een familiegeschiedenis. Die familiegeschiedenis is fragmentarisch en verspreid over de schriften van vader Louie en de herinneringen van Eloïse, maar ze wordt wel degelijk langzaamaan uit de doeken gedaan. Door het steeds wisselende perspectief wordt het leven van alle betrokkenen steeds van meerdere kanten belicht. Dat de fascinatie van Elöise voor verborgen ruimtes niet alleen metaforisch maar ook letterlijk is, werkt die ambiguïteit in de hand. Drift eindigt dan ook ambigu, maar op precies het juiste moment. Elk leven heeft immers geheimen nodig, verborgen kamers waar nooit iemand komt. Anders zouden we immers alsnog in een klucht verzeild raken.


Eerder verschenen op Recensieweb

Boeken van deze Auteur: