"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Duizend duivels

Zaterdag, 29 augustus, 2020

Geschreven door: Frank Goldammer
Artikel door: Henk Vlaming

Verwoeste stad schuurt meer dan de moordzaak die er speelt

[Recensie] Een groep kinderen leeft in een bos, de jongste is een jaar of vier, de oudste is zestien. Het vriest zeventien graden, er ligt sneeuw, de beek is bevroren. De kinderen wonen in een paar tenten, er zitten luizen in hun haren, ze dragen lompen, ze hebben zich in geen maanden gewassen. Hun ouders zijn dood of verdwenen, de kleinsten kennen niet eens hun eigen naam. Overdag trekken deze kinderen naar de stad, waar jongetjes gaan stelen en de meisjes hun lichaam verkopen. 

Fantasie? Wie Duizend duivels leest, begrijpt dat dit een deel is van de inktzwarte geschiedenis van het toenmalige Oost-Duitsland, wat later de DDR zou heten. Het verhaal speelt zich af in 1947 in Dresden. Deze stad is systematisch platgebombardeerd aan het eind van de Tweede Wereldoorlog. Er stierven 25.000 mensen, de stad veranderde in een ruïne. Na de capitulatie werd dit deel van Duitsland bezet door de toenmalige Sovjetunie, thans beter bekend als Rusland. Voedsel en brandstof waren schaars. Angst overheerste, want de Russische bezettingsmacht regeerde met harde hand.

Ontberingen, ziekte, wreedheid en onderdrukking

Alleen al deze bijzondere omgeving maakt Duizend duivels een waardevol boek. Het biedt een zeldzaam inkijkje in ontoegankelijke, vreugdeloze omgeving vol ontberingen, ziekte, wreedheid, onderdrukking, willekeur, angst en verraad. In dit onwerkelijke decor probeert hoofdinspecteur Max Heller de moord op een aantal Russische soldaten op te lossen. Ondanks het gebrek aan middelen probeert hij zijn politiewerk integer uit te voeren. Zo toont hij mededogen met mensen die uit radeloosheid aan de verkeerde kant van de wet belanden. Zijn speurtocht naar de moordenaar brengt hem in bordelen waar vijftienjarige meisjes werken, bij zwarthandelaren die misbruik maken van de voedseltekorten, en bij smeulend verzet van vroegere nazi’s. Dat de moorden te maken hebben met de ontwrichting van de samenleving, ligt er duimendik bovenop. Duizend duivels is dan ook geen klassieke whodunnit. De ontknoping laat vooral zien hoe de verwoesting van de stad leidt tot een verwrongen moraal van de inwoners. 

Boekenkrant

Dit bewogen onderwerp leidde tot de internationale erkenning voor auteur Frank Goldammer. De voormalige huisschilder is geboren en getogen in Dresden. Zijn eerste boeken bracht hij uit in eigen beheer. Tot hij doorbrak met Vuurstorm, zijn eerste thriller over hoofdinspecteur Max Heller, die zich afspeelde in de nadagen van het Duitse rijk. Duizend duivels is zijn tweede roman over dit personage.

Ruïnes en bouwvallen

Hij moet het echter vooral hebben van zijn briljante onderwerp en de unieke omgeving. Een begenadigd schrijver is hij allerminst. Adembenemend is het verhaal zelden. Zelfs als de politie een afgehakt hoofd in een tas vindt, komt het drama maar niet op gang. Personages worden karig beschreven. Zo is het na 336 pagina’s nog altijd niet duidelijk of de slimme politieassistent Werner Oldenbusch jonger of ouder is dan zijn hoofdinspecteur. De beschrijving van de kapotte stad blijft ietwat klinisch. Duizend duivels vertelt weliswaar over ruïnes en bouwvallen waarvan alleen nog draagmuren overeind staan, maar indringend zijn deze beschrijvingen niet. Herhaaldelijk valt het verhaal stil als Heller weer eens door de stad sjokt of worstelt met huiselijk ongemak, bijvoorbeeld een ijskoud huis door gebrek aan kolen voor de kachel. Hoewel iedereen bang is voor de Russen, blijft hun gevreesde bruutheid verder onbesproken. 

Maar het gebrek aan een vloeiende pen is deze schrijver van harte vergeven. Zijn kracht is dat hij een onbekend maar gevoelig verleden dichtbij brengt uit een land dat grenst aan dat van ons. Met succes koppelt hij dit aan thema’s als beproeving en integriteit, zonder dat deze gekunsteld overkomen. Zelf bij een wat mindere schrijfstijl blijft de kracht hiervan recht overeind.

Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles