Observaties van een ingewijde buitenstaander
[Recensie] Sjahrazade vertelde verhalen om het onheil af te wenden. Zolang zij de koning elke nacht een verhaal vertelt, vergeet hij dat hij van plan is de maagd met wie hij het bed gedeeld heeft bij wijze van vergelding – zijn vrouw is vreemdgegaan – aan het eind van de nacht te vermoorden. Duizend-en-een nachten vertelt zij en de koning komt tot inkeer.
In zijn Kellendonklezing over de macht en het engagement van de verhalenverteller – Sjahrazade in het Witte Huis – refereert Abdelkader Benali aan Sjahrazade en stelt hij zich voor hoe zij een hedendaagse heerser als Donald Trump op andere gedachten weet te brengen.
Natuurlijk verwijst de titel van de verhalenbundel van Rodaan Al Galidi –Duizend-en-een nachtmerries – naar De vertellingen van duizend-en-een nacht, de klassieker uit de Arabische literatuur die lang het (cliché-) beeld bepaalde dat het westen had van de oosterse samenleving. Die titel mag overigens met een korreltje zout genomen worden, maar de verhalen zijn minder vrijblijvend dan de hilarische ondertoon doet vermoeden. Met zijn genadeloze Al Galidi-blik – die van een ingewijde buitenstaander die dwars door schone schijn heen prikt – observeert Rodaan Al Galidi situaties die voor een ander zo gewoon geworden zijn dat hij er geen woorden meer aan vuilmaakt. Rodaan Al Galidi nog wel. En net als in zijn meest recente roman Hoe ik talent voor het leven kreeg zijn humor en overdrijving zijn middelen. Dat hij net zo direct formuleert als signaleert, maakt dat zijn verhalen aankomen.
Of Rodaan Al Galidi het nu heeft over ‘gewone’ mensen – een naamloos personage dat denkt Andrea een plezier te doen door thee bij haar te drinken, maar op de koffie komt als blijkt dat ze al een vriend heeft; Elly die zo woedend wordt op een hert dat ze niet ziet dat het beest voor echtgenoot Sep een geschenk uit de hemel is of François die de Mona Lisa op ingenieuze manier uit het Louvre weet te ontvreemden, maar weinig plezier aan haar beleeft als ze eenmaal boven de bank hangt omdat niemand gelooft dat zij het echt is – of over mensen die verstrikt raken in een complexe samenleving – Magda Huisjes die zo wereldvreemd is dat ze de zwarte man die aan de overkant woont, aanziet voor elke door de politie gezochte zwarte crimineel; Kim die het niet prettig vindt dat buurman Abulrahman Bedr Abdulrahman al-Baghdadi haar heel erg in de gaten blijkt te houden en niet begrijpt dat hij toenadering zoekt, Sietske die haar zeven Mohammeds maar mis blijft lopen of de manier waarop Paulo Coelho mensen in de ban houdt – hij weet van klein menselijke leed tot allegorie te verheffen.
Vierendertig verhalen telt Duizend-en-een nachtmerries en ze zijn bijna allemaal raak. Omdat ze herkenbaar zijn. Omdat ze getuigen van onbeholpenheid. Maar vooral omdat Rodaan Al Galidi mededogen heeft met mensen. Terwijl hij het ondertussen toch belangrijk vindt in te zoomen op hun kortzichtigheid.
Zijn verhalen zijn geen diepgravende portretten waarin de psychologie van de personages blootgelegd wordt, maar moeten het hebben van uitvergrote eigenschappen. Ze bewijzen dat Rodaan Al Galidi zijn medelanders behoorlijk doorziet.
De spiegels die Rodaan Al Galidi zijn lezers voorhoudt, reflecteren nog eens extra door de manier waarop lotgevallen verwoord worden. Rodaan Al Galidi komt direct to the point. Leidt niet in, windt nergens doekjes om, omkleedt niet, doet geen moeite om zinnen onnodig op te poetsen en put zich niet uit in mooie metaforen.
Rodaan Al Galidi vertelt geen sprookjes, maar echte nachtmerries zijn zijn verhalen ook niet. Al kan niet ontkend worden, dat zijn personages het op hun manier knap moeilijk hebben met de situaties waarin de schrijver ze heeft aangetroffen dan wel heeft doen belanden. Of ze voor een radicale ommezwaai in om het even welk maatschappelijk debat zullen zorgen is de vraag. Maar als iemand zich herkent in het benepen denken van het ene of het andere personage, en daar consequenties aan verbindt, zal Rodaan Al Galidi vast tevreden zijn.
—
Eerder verschenen op Hanta
