Was vroeger alles beter?
[Recensie] Een boterham met margarine noemde men vroeger een boterham met tevredenheid. Op de cover van het boek Een boterham met tevredenheid – Honderd jaar opvoeden in Nederland staan de woorden hoelahoep en stoepkrijt, lauwe schoolmelk en touwtje uit de brievenbus. Menigeen zal bij die woorden wellicht met weemoed terugdenken aan die goeie ouwe tijd. Maar was het wel zo’n goeie ouwe tijd of ligt het wat genuanceerder?
Marga Schiet kun je met recht een deskundige noemen als het gaat om gezinsleer en opvoeding. Hoe dat zo gekomen is legt zij uit in het voorwoord. De rode draad door het boek zijn de verhalen van haar moeder die leefde van 1919 tot 2016 en dus bijna een eeuw oud is geworden. In die eeuw is er veel veranderd en vooral de laatste 50 jaar lijken die veranderingen steeds sneller te gaan. Schiet heeft onderzoek gedaan naar honderd jaar opvoeding aan de hand van tien thema’s waarmee vrijwel ieder gezin te maken krijgt. We beginnen met het onderwerp ‘Gezondheid’ waarin onder andere de afname van de behoorlijk hoge kindersterfte 100 jaar geleden wordt behandeld. Na ‘Verschuivende overtuigingen’, dat handelt over religies en levensovertuigingen volgt het hoofdstuk ‘Veiligheid in de eeuw van het kind’ waarin we lezen over het feit dat er steeds meer aandacht kwam voor de wereld van het kind. Vervolgens ‘Opvoedvisies in beweging’ en dat waren er nogal wat want inzichten over opvoeden veranderen bijna dagelijks. Het hoofdstuk ‘Van regels naar overlegmodel’ behoeft waarschijnlijk geen uitleg. Vroeger waren er regels en daar had je je aan te houden. Tegenwoordig wordt kinderen naar hun mening gevraagd. In vroeger jaren was dat ondenkbaar!
Dan volgen de hoofdstukken ‘Ontwikkeling en onderwijs’ en ‘Seksualiteit’. Wat vroeger aan informatie op dat gebied niet besproken werd is nu overal beschikbaar. Wonen en woonomgeving veranderden nogal. Vroeger waren de woningen niet groot genoeg voor het aantal kinderen in een gezin terwijl er tegenwoordig juist grotere huizen zijn met minder kinderen. Het hoofdstuk ‘Hoogtijdagen’ is leuk. Van vaders die op een kinderverjaardag een poppenkastvoorstelling gaven tot feestdagen, vakanties en schoolreisjes. Het laatste hoofdstuk is ‘Contact en afscheid’ want ook vroeger gingen ouders dood of kregen kinderen te maken met een scheiding en ook op dat gebied zijn de veranderingen enorm.
En in al die hoofdstukken steeds weer van die herinneringen die je dan ineens weer te binnen schieten. Het boek is speels opgezet. Zoals gezegd zijn de herinneringen van de moeder van Schiet een rode draad maar het boek bevat ook veel herinneringen en verhalen van mensen van verschillende leeftijden en uit verschillende delen van het land. Zij delen hun specifieke herinneringen met ons. Daartussen staat de informatie die de schrijfster bijeen heeft vergaard aan de hand van onderzoeken en informatiebronnen.
Voor mensen die al wat ouder zijn is dit een geweldig leuk boek om te lezen. Door het hele boek heen staan ook kleine zwart/witfoto’s ter illustratie. Maar ook wie interesse heeft in de geschiedenis van het dagelijks leven in de afgelopen 100 jaar zal genieten. Was het vroeger allemaal zoveel beter dan nu? Voor een heel groot deel zeker niet maar wie lang geleden kind was zal, tijdens het lezen van dit boek, toch wel een klein beetje terugverlangen naar die mooie tijd van toen.
—
Eerder verschenen op Hebban.nl
