Eén jaar uit het leven van P.M.C.J.S.

Jaar van honger en muziek

[Interview] Het is een eer en een genoegen om met deze veelzijdige vrouw in gesprek te gaan over onder andere haar roman Eén jaar uit het leven van P.M.C.J.S. Wij kiezen daartoe een moment dat zij voor andere verplichtingen in Nederland moet zijn en treffen elkaar bij Café Cocó; een luxueus café op Schiphol, dat bekend staat om haar Franse lekkernijen. Wanneer wij voorzien zijn van koffie en een schaaltje onweerstaanbare meringues en macarons, vraag ik haar hoe het komt dat zij zich, als geboren Nederlandse, een Française voelt.

“Ik heb nog altijd de Nederlandse nationaliteit, maar ik weet nog goed dat ik, toen ik als jong meisje voor de eerste keer met mijn ouders op vakantie was in Frankrijk, verrukt was van alles wat ik zag, hoorde en at! Sindsdien heb ik een beetje het gevoel gehad in het verkeerde land te zijn geboren. Met mijn definitieve vestiging in Frankrijk is dat dus ‘rechtgezet’.”

Voorouders
Waar ik, samen met veel van haar lezers, benieuwd naar ben is wat Rosemarijn Milo heeft bewogen om over haar voorouders te schrijven. Behalve haar allereerste boek, gaan namelijk de drie al gepubliceerde biografische romans over haar voorouders.

“Van mijn tante (de halfzuster van mijn moeder, geboren uit het tweede huwelijk van mijn grootvader), vernam ik, pas na de dood van mijn ouders, over de werkelijke doodsoorzaak van mijn grootmoeder. Dat bleef mij fascineren. Met het schrijven van het boek ‘Een vervlogen droom’ heb ik geprobeerd haar als het ware een leven en een gezicht te geven. Vrijwel het enige dat ik van haar wist, was dat ze jong dood was gegaan. Ik vond dat ze recht had op meer, zij het postume, aandacht. Een opmerking van een vriend naar aanleiding van het boek over mijn grootmoeder heeft me ertoe gebracht ook mijn grootvader aan het woord te laten. Hij vertelt van zijn kant wat zijn overleden vrouw eerder heeft beleefd en in brieven aan een vriendin heeft beschreven.”

Zij die Een vervlogen droom nog niet hebben gelezen, kan ik verzekeren dat Milo in haar missie is geslaagd. Een vervlogen droom is een fraai portret van een, voor die tijd, vooruitstrevende en dappere vrouw die zich maar moeilijk kan neerleggen bij haar ‘taak’ in het leven en de bijbehorende verwachtingen.

Carrière
Rosemarijn Milo heeft zich, alvorens zich toe te leggen op het schrijven, bewogen in de hoogste kringen van de Rechterlijke macht. Ik vraag haar of ze dat mist. Ik krijg een bescheiden antwoord.

“‘De hoogste kringen van de rechterlijk macht’ is teveel gezegd. Ik ben 11 jaar rechter-plaatsvervanger in de Amsterdamse rechtbank geweest, werk dat ik gedaan heb naast mijn advocatenpraktijk in Alkmaar. Voor de duidelijkheid: een rechter-plaatsvervanger is een rechter die het gewone rechterlijke werk doet, en – zoals ik – heel regelmatig aan zittingen deelneemt, maar daarnaast een andere juridische werkkring heeft. Na mijn werk bij de rechtbank van Amsterdam ben ik zes jaar lid geweest van het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg in Amsterdam, ook een rechterlijke functie. In Frankrijk heb ik nog een kleine tien jaar gewerkt als juridisch vertaalster; ook was ik beëdigd tolk-vertaalster bij de rechtbank in Metz.  Op die manier kwam ik nog eens in een rechtszaal, wat ik wel leuk vond. Toen ik me helemaal aan het schrijven ben gaan wijden in 2017 (na wel al in 2012 een boekje over mijn ervaringen in Metz te hebben gepubliceerd) heb ik het tolk-vertaalwerk opgegeven. Ik mis noch de rechtszaal noch het vertaalwerk.”

Feminisme
Edoch een indrukwekkende carrière, maar de bescheidenheid siert haar. Rosemarijn Milo noemt haar boek Een vervlogen droom zelf een ‘feministisch’ boek. Ik vraag haar waarom.

“Ik denk dat de opstandigheid van mijn grootmoeder tegenover haar op voorhand vastgelegde rol als getrouwde vrouw als feministisch te bestempelen valt. Zij was het totaal niet eens – alles veronderstellenderwijs, want ik heb haar leven verzonnen – met haar ondergeschikte rol, het feit dat de man in het huwelijk alle zeggenschap had en alle beslissingen nam, de handelings-onbekwaamheid van de getrouwde vrouw en het feit dat vrouwen geen stemrecht hadden.”

Ik ga met graagte nog even door op deze dappere, jonge vrouw en vraag Rosemarijn of zij iets van zichzelf herkent in haar grootmoeder, Guusje Maes.

“Zoals gezegd, het karakter van Guusje Maes heb ik zelf bedacht. Ik heb er veel van mezelf ingelegd. Sterker nog, het boek is hier en daar autobiografisch; ik verklap alleen niet waar!”

Nadat ik mij, in de aanloop naar dit interview, heb verdiept in Rosemarijn Milo, haar carrière en haar boeken, kan ik mij daar van alles bij voorstellen. Een geslacht van krachtige, indrukwekkende vrouwen, zo lijkt mij.

Karel Hamer
Milo schreef ook over haar grootvader, Karel Hamer, de echtgenoot van Guusje Maes. De auteur laat hem aan het woord om zijn dramatische levensgeschiedenis zelf te vertellen. De gebeurtenissen in Het hoge woord– Vijf vrouwen en een familiegeheim, berusten op waarheid, maar de manier waarop Hamer die gebeurtenissen heeft ervaren, is aan de fantasie van de schrijfster ontsproten.  De achtergrond van Karel Hamer berust in elk geval op vaststaande feiten. Zijn beide grootvaders hebben gewerkt op de Ommerschans (nu gemeente Balkbrug) waar de een, August Hamer, arts was en de ander, Samuel Viruly, apotheker. De Ommerschans was in de 19e eeuw aanvankelijk een ‘strafkolonie’, later een van de twee ‘Rijks Bedelaarsgestichten’ van de Maatschappij van Weldadigheid. Het verhaal speelt zich voor een klein deel af in Meppel en voor het overige in Nijmegen, waar Karel Hamer de beide wereldoorlogen heeft meegemaakt. Ik vraag haar wat hem tot een boeiend personage maakt.

“Het boeiende van mijn grootvader vind ik dat hem weliswaar weinig ellende bespaard is gebleven, maar hij zich ondanks alles heeft staande gehouden; niet verbitterd was maar een beminnelijk mens is gebleven. Ik vond dat zijn verhaal daarom ook verteld moest worden. Of ikzelf een beminnelijk mens ben, weet ik niet, maar ik zie een aantal parallellen tussen mijn leven, dat bepaald niet over rozen is gegaan, en dat van mijn grootvader. Gelukkig heb ik geen wereldoorlogen meegemaakt…”

Verdriet kan door vererven
Er was veel verdriet en drama in het leven van de voorouders van Rosemarijn Milo. Ik vraag haar of dat effect heeft gehad op de generaties erna. Zoals op haarzelf en haar zoon.

“Ja, dat effect is er zeker. Zo valt er over mijn jeugd weinig vrolijks te melden. Mijn moeder was geen plezierige persoonlijkheid; ze was onaangenaam, ongelukkig en gefrustreerd. Ik heb heel bewust geprobeerd niet te worden zoals mijn moeder. Voor mijzelf én voor mijn zoon. Het enige dat ik wel gemeen heb met mijn moeder is de tegenzin tegen het krijgen van kinderen, een gemoedstoestand die van generatie op generatie overgedragen kan worden. Na de geboorte van mijn zoon, heb ik besloten dat het bij één kind zou blijven. Tegenwoordig bestaat die keuze. Mijn moeder en mijn grootmoeder hadden die keuze niet…”

Een jaar uit het leven…
In augustus 2021 verscheen Eén jaar uit het leven van P.M.C.J.S. – Jaar van honger en muziek. In deze roman beschrijft de auteur één jaar uit het leven van haar moeder, Marth. Slechts één jaar, maar wel het jaar dat het zwaarste in haar hele leven moet zijn geweest. Juli 1944 tot juli 1945 – het jaar waarin de hongerwinter zich afspeelde en Rosemarijn geboren werd. Voor wie de eerdere biografische romans van Rosemarijn Milo heeft gelezen (‘Een vervlogen droom’ en ‘Het hoge woord’), is Marth geen onbekende. Marth is de dochter van de jonggestorven Guusje Maes en de  altijd in de rouw gebleven Karel Hamer.

Het goede nieuws voor de fans van het werk van Rosemarijn Milo is dat er in de aankomende maanden dus een nieuwe, zeer boeiende telg aan haar roman-oeuvre wordt toegevoegd naast een nieuw boek over Frankrijk!

—

Voor het eerst gepubliceerd in Bazarow Magazine