"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Een opgeruimd Hoofd in 7 stappen

Zaterdag, 24 juni, 2017

Geschreven door: Jolanda Meijer
Artikel door: Onbekend

Een opgeruimd hoofd voor meer rust en energie

[Herpublicatie] “Heb jij ook zo veel aan je hoofd? Heb je het gevoel dat je geleefd wordt in plaats van dat je leeft? Dan loop je de kans dat het elastiek knapt. Tenzij je gaat opruimen.” Een opgeruimd Hoofd in 7 stappen is een zelfhulp boek dat in “overzichtelijke stappen helpt je hoofd op te ruimen. Je ontdekt wat jou in de weg zit, hoe je weer op adem komt en ruimte voor jezelf verovert.”

Over de auteur: Jolanda Meijer (ex-KLM) is een expert in ruimte winnen en overzicht creëren. In haar praktijk De Ruimtewinner Coaching & Training begeleidt ze mensen die door allerlei oorzaken uit balans zijn geraakt om weer rust en ruimte in hun leven te ervaren. Zij geeft tevens bedrijfstrainingen die gericht zijn op stressreductie en verbetering van persoonlijke effectiviteit.

De Leesclub van Alles publiceert een hoofdstuk uit het Een opgeruimd hoofd in 7 stappen.

Heaven

Inzicht in spanning en stress

Het nare gevoel dat wij als stress ervaren is het gevolg van allerlei emoties waar we geen raad mee weten, zoals angst, verdriet en boosheid. Door een schrikreactie die daar op volgt kunnen we volledig blokkeren; helder denken is er niet meer bij en we doen meer dan eens het tegenovergestelde van wat wij eigenlijk willen doen. Ik heb goed nieuws en slecht nieuws voor je:

Het slechte nieuws is dat je in veel situaties zelf de veroorzaker bent van spanning en stress. Om die reden is het goede nieuws dat je er zelf ook iets aan kunt doen om dit te verhelpen of te voorkomen. Aan de hand van een voorbeeld laat ik zien hoe de stress ontstaat bij Nienke.

Nienke beschrijft wat er afgelopen donderdag met haar gebeurde. Zij loopt tien minuten voor sluitingstijd van de naschoolse opvang de supermarkt binnen. Zij ziet zichzelf op de monitor terwijl ze een mandje pakt. Ze hoeft alleen maar bloemkool, kipfilet en kindertoetjes te halen en wil de boodschappen gedaan hebben voordat ze Sanne haalt, want anders eten ze zo laat. Ai, bij de groenteafdeling blijkt dat de bloemkool in de aanbieding is en de bakken waarin ze lagen op dit late tijdstip angstvallig leeg zijn. Dat heb ik dus weer, denkt zij. “Heeft u achter nog bloemkool liggen?” vraagt zij de dichtstbijzijnde medewerker. ‘Ik sta niet op de groenten maar ik zal even mijn collega roepen’, antwoordt die. Gehaast zegt Nienke: “Nee, nee, laat maar, ik neem wel broccoli.” Snel door naar de kip en de toetjes. Het duurt even voor ze de scharrelkip en de juiste smaak kindertoetje heeft gevonden, maar dan kan ze naar de kassa. Nee hè, er zijn maar twee kassa’s open met elk een lange rij. Er staat een oudere vrouw te treuzelen met kleingeld. Waarom doet iedereen juist nu boodschappen? Schiet toch op! Kan zo’n bejaarde niet overdag haar spullen kopen? Dit is de tijd voor de werkende ouders, dat weet toch iedereen. Nu heeft ze nog maar twee minuten voor de opvang sluit.

Het is een complot!

Het zweet breekt haar uit. Dit is al de derde keer deze maand dat ze Sanne als laatste ophaalt. De leidster zit dan met een zuur gezicht te wachten om direct af te sluiten als zij weg zijn. Alle andere kindjes zijn al opgehaald. Ze voelt een steek van verdriet als ze denkt hoe haar jongste zich moet voelen. Wat is ze toch soms een waardeloze moeder die het afmaken van een klus op het werk belangrijker vindt dan haar eigen kind op tijd te halen. Maar ja, haar baas verwacht echt dat ze alles op tijd inlevert, daar kan ze geen nee tegen zeggen. Haar baas heeft niets te maken met hoe zij haar privéleven organiseert. Moet ze dan minder gaan werken? Nee dat kan ook niet, de hypotheek moet betaald worden. Gert-Jan kon ze ook niet bellen want die moest al overwerken. Het komt ook altijd allemaal op haar neer, hij heeft het makkelijk. Hij gaat ’s morgens de deur uit en schuift aan als het eten opgediend wordt. En wie moet bedenken wat we eten en de boodschappen doen?

Boos smijt ze haar boodschappen op de band en dan gaat er net een andere kassa open. Vertwijfeld kijkt op haar horloge. Zal ze dan daar aansluiten? Je zult zien dat als ze in die andere rij gaat staan dat deze kassa weer sneller gaat. Ze weet het zeker, het is een complot! Bij haar binnenkomst in de winkel krijgen alle medewerkers een signaal om te zorgen dat zij in elk geval te laat komt bij de opvang. Dat kan niet anders.

Ze voelt een knoop in haar maag en weet niet of ze wil schreeuwen of huilen. Stijf van de stress komt ze met een rood hoofd bij de opvang aan, zichzelf verontschuldigend. Sanne vliegt haar blij om de hals en de leidster zegt vriendelijk: “Geeft niets hoor, dat kan gebeuren. We hebben lekker samen een boekje gelezen, hè Sanne? Fijne avond nog en tot volgende week. Daag.”

Ik bespreek met Nienke haar ervaring. “Laten we deze scène eens bekijken als neutrale toeschouwer. Stel dat we er in een helikopter boven hingen. Wat zouden we dan gezien hebben? Vrouw doet boodschappen, er is iets uitverkocht, zij stelt een vraag aan een medewerker, zoekt iets anders, gaat naar de kassa, staat in de rij en gaat daarna haar kind van de opvang halen. Punt! Mee eens? Dit komt dagelijks voor bij duizenden mensen in Nederland, toch?” “Ja”, beaamt Nienke. “Vanwaar dan die knoop in je maag en die stoom uit je oren? Hoe hoog was je stress op dat moment?” “Standje 10!” “Dus boodschappen doen in de supermarkt en je dochter van de opvang halen, veroorzaakt bij jou standje 10?” “Ja, ik neem aan van wel”, zegt zij weifelend. “Of zit er nog een stap tussen? Ik beschrijf even wat er allemaal in je hoofd omgaat, wat jij allemaal vastplakt aan die situatie. Wat je denkt, wat je tegen jezelf zegt en vooral wat je er van vindt. Dat heb ik dus weer; de bloemkool is op, er staat een lange rij bij de kassa, er staat iemand te treuzelen, de caissière gaat naar huis, dat kan er ook nog wel bij! Belachelijk dat die oude mensen op dit tijdstip boodschappen doen, het zou verboden moeten worden! Het is een complot!”

Nienke knikt en ik ga nog even door. “Je veronderstelt bovendien dat je een slechte moeder bent, dat de leidster kwaad zal zijn en je dochtertje ontroostbaar is en zich verlaten voelt omdat zij te laat opgehaald wordt. Je bent bang dat je minder moet werken en de hypotheek niet meer kan betalen. Je voelt je in de steek gelaten door je partner. Geen wonder dat je verdrietig en boos tegelijk bent en dat in je maag voelt.” Vol ongeloof kijkt Nienke mij aan en zegt: “Het is toch niet gek dat ik mij schuldig voel? Het overkomt mij toch dat ik nog iets moest afmaken van mijn baas en dat alles dan ook nog tegenzit in de winkel? Daar heb ik toch geen invloed op?’ ‘Dat overkomt je inderdaad, net zoals dat veel anderen weleens overkomt”, reageer ik. “Maar hoe logisch vind je het dan om vanuit het wachten bij de kassa jezelf als een slechte moeder te bestempelen en in je hoofd al voor je te zien dat je de hypotheek niet meer zou kunnen betalen? Zag je jezelf al in een kartonnen doos wonen?”

Met een schuldig lachje erkent Nienke dat dat niet echt logisch is. Haar gedachten gingen met haar aan de haal. Zij ziet zichzelf juist als een zeer toegewijde en goede moeder, heeft een hechte band met haar gezin en op het werk wordt zij alom gewaardeerd. “Het valt allemaal wel mee, denk ik, maar hoe kom ik van dat gepieker af? Veroorzaken mijn gedachten al die stress?”

Nienke’s stress komt niet rechtstreeks voort uit de situatie zelf, maar wordt veroorzaakt door alles wat zij er bij bedenkt, wat ze tegen zichzelf zegt en vooral wat zij er van vindt! Deze gedachten en ideeën hebben te maken met dieperliggende emoties zoals angsten en frustraties. Dit kan angst zijn voor verlies, dat anderen je niet meer aardig vinden, boos op je worden en niet meer van je houden. Stel je voor dat je alleen op de wereld overblijft! Je wordt boos of raakt gefrustreerd als iemand iets doet wat in jouw ogen niet klopt, zich niet aan de regels houdt of niet aan jouw normen en waarden voldoet. Deze emoties veroorzaken spanning, je kunt niet meer helder denken en het gedrag dat daarop volgt is niet altijd effectief. Je blokkeert, vlucht, kruipt in je schulp of barst in woede uit. Achteraf denk je bij jezelf: had ik het maar anders gedaan! Wat kun je doen om minder snel in de stress te schieten?

Aandacht voor gedachten en emoties

Ons hoofd zit vol met gedachten en meningen. Hoeveel gedachten er per dag door ons hoofd dwarrelen is niet precies bekend, maar het kunnen er zomaar meer dan vijftigduizend zijn. Deze gedachtestroom is vaak moeilijk te beteugelen: het lijkt of ze werkelijkheid worden terwijl het alleen maar hersenspinsels zijn. Voor je het weet, hol je achter je gedachten aan in plaats van in het hier en nu te blijven. Zeker als je veel te doen hebt, veel verschillende taken moet uitvoeren en je over veel situaties zorgen maakt, kan het gevoel van chaos in je hoofd ontstaan. Je bent in staat om een schijnbaar onschuldige situatie op te blazen tot een grote zeepbel waarbij je stressmeter in het rood staat. Het is goed om je te realiseren dat jij niet je gedachten bent. Het zijn gewoon gedachten, die komen en die gaan. Je hoeft je niet te verzetten tegen die gedachten, dat kost alleen maar energie. Je kunt er wel voor kiezen of je je laat meevoeren met die gedachten of dat je ze voorbij laat gaan.

Situatie of jouw ideeën

Zorg dat je weer overzicht krijgt door je bewust te zijn van je situatie in het hier en nu. Maak onderscheid tussen deze situatie, dus wat er echt aan de hand is, en alles wat je daarover denkt of tegen jezelf zegt. Je hebt altijd gedachten en meningen over iets, je houdt als het ware een dialoog met jezelf. Die dialoog veroorzaakt dan een bepaald gevoel: je wordt blij, bedroefd, bang of boos.

Deze emoties bepalen op hun beurt weer het gedrag dat je vertoont. Hoe beter je in staat bent om deze emoties te ervaren en ze nuttig in te zetten, hoe minder spanning of stress dit zal oproepen en hoe effectiever je gedrag zal zijn. Je weet nu dat het niet de situatie is die de stress veroorzaakt, maar alles wat er door je hoofd spookt en vooral wat je er van vindt.

Emoties reguleren

Hoe jij je in zo’n situatie zult voelen, is het gevolg van de emoties die de situatie bij jou oproept. Wellicht voel je het ergens in je lijf: je keel knijpt zich samen, je krijgt een versnelde hartslag of pijn in je buik. Emoties en onze gedachten daarover bepalen hoe wij ons voelen. Dit gaat vaak gepaard met een lichamelijke reactie en resulteert in bepaalde gedragsuitingen. Denk aan het zien van een aangrijpende film. De emotie verdriet komt op en er gaan allerlei gedachten door je hoofd. Je voelt dat er tranen achter je ogen prikken, je brengt je hand voor je mond, misschien sluit je je ogen of je wendt je gezicht af. Op zo’n moment voel je je bedroefd. Emoties zijn er eigenlijk om ons te helpen. Angst kan heel nuttig zijn als het betekent dat je alert bent, bijvoorbeeld in het verkeer. Als angst versterkt wordt en overgaat in paniek, zal het je belemmeren of verlammen.

Verdriet stelt ons in staat om te rouwen om verlies en met ons leven verder te kunnen. Maar als het doorslaat en we niet meer uit die put komen, kan verdriet leiden tot depressieve gevoelens waardoor we niet verder komen. De boosheid die iemand bij jou oproept, kun je bespreekbaar maken zolang er nog sprake is van frustratie. Als je frustratie uit de hand laat lopen en laat eindigen in een woede-uitbarsting, zal je boodschap verloren gaan door de manier waarop je deze overbrengt.

Luister dus naar je gevoel en herken op tijd je emoties. Kies bewust wat je ermee doet. Maak situaties waar je erg emotioneel op reageert bespreekbaar. Of laat ze los als je geen invloed hebt op situaties die jou boos of verdrietig maken. Welke emoties wil je versterken en welke afzwakken? Vergelijk het maar met de stand van een volumeknop. Staat deze op 9 of 10, dan schrikt iedereen en haakt af. Als je je reactie kunt bijstellen naar standje 2 of 3, heb je meer kans dat de ander naar je luistert. In de volgende stap vertel ik hoe je helder kunt communiceren.

Stel je voor wat het effect op jou zou zijn als al die gedachten en emoties jouw leven niet meer zouden overheersen. En dat je nieuwe ideeën of meningen zou kiezen zonder zoveel te oordelen. Welk gedrag zou je dan vertonen en hoe zou jij je voelen? Visualiseer wie je zou zijn en hoe jouw wereld er uit zou zien. Het lijkt soms onmogelijk om dat te bereiken, maar door je te richten op je doel kun je dit ook echt bereiken. Misschien heb je een foto, plaatje of tekening die jou inspireert en het gevoel vertegenwoordigt waar je naar verlangt. Hang het op, schrijf het in je agenda of stop het in je tas, zodat je het elke dag ziet.

Regie nemen

Als je iets wilt bereiken, is verandering nodig. Dat gaat niet vanzelf; begin met het oefenen van nieuw gedrag. Schakel de automatische piloot uit en neem de regie weer in eigen handen. Je kunt je gedrag veranderen als je zicht hebt op je gedachten en emoties in bepaalde situaties. Je hoeft je niet meer te laten leiden door allerlei rampgedachten en de angst die je daarbij voelt. Je kunt bewust kiezen om bij de realiteit te blijven en te handelen op een manier waardoor jij je beter voelt. Bepaal wat jou kan helpen om met gezond verstand een situatie te beoordelen en niet meer je angst, boosheid of verdriet jouw gedrag te laten bepalen.

We gaan nu weer even terug naar Nienke. Zij vertelt hoe zij kan wuiven naar haar stress. Nienke vertelt hoe zij tegenwoordig met haar stress omgaat. ‘Ik weet nu dat niet het in de rij staan bij de kassa mijn stress veroorzaakte maar de gedachte dat het later ophalen van mijn dochter tot gevolg zou hebben dat ik mijn werk niet meer kan doen en het idee dat ik als moeder niet zou deugen omdat ik iets fout heb ingeschat.

Als ik dit soort gedachten voel opkomen, kan ik beter uitzoeken of die gedachten die ik heb wel kloppen en of ik er iets mee kan. Is het logisch om te denken dat supermarkten die camera’s niet hebben opgehangen ter bewaking, maar om waar te nemen wie er haast heeft zodat ze hun personeel kunnen instrueren om die persoon tegen te werken? Is het terecht

dat ik denk dat de leidster kwaad zal zijn en mijn dochtertje last heeft van verlatingsangst? Kan ik soms gedachtelezen? Doet Gert-Jan echt helemaal  niets in het huishouden of doet hij ook zijn best om te helpen? Ook probeer ik mijn ideeën over mijzelf en de wereld aan te passen. Hoe erg vind ik het als ik een fout maak of als ik kritiek krijg? Mag ik als moeder geen fouten maken of ergens te laat komen? En waarom zou ik geen nee kunnen zeggen tegen mijn baas? Wie bepaalt dat en in welke wet staat dat ergens geschreven?

Als ik de stress voel opkomen, wil ik mij liever blij voelen in plaats van angstig of verdrietig. Blij met mijn gezin en mijn werk zonder angst om dat allemaal kwijt te raken omdat ik een paar minuten langer in de winkel ben dan ik eigenlijk had verwacht. Als ik bij kleine tegenslagen tegen mijzelf zou zeggen: “Maak het niet groter dan het is”, zou het effect zijn dat ik rustig zou blijven als ik even wat langer moet wachten bij de kassa en mezelf niet zou opjutten tot standje 10. Ik zou kalm en vol vertrouwen aankomen bij de opvang en wel mijn excuus aanbieden maar mij niet schuldig voelen. Het plaatje dat ik voor mij zie is een kalme zee met een ondergaande zon.

Ik ga oefenen met nieuw gedrag in situaties waarin ik tegenwind ervaar. Ik kan tegen mezelf zeggen: “Ik voel frustratie en dat mag, maar ik kies ervoor om niet mee te gaan met allerlei doemgedachten en maak van een mug geen olifant. Ik kan beter eventuele problemen oplossen dan mij er onnodig druk over maken. Dat helpt zeker niet.” Wat ik heb geleerd van het wuiven is dat ik in ongemakkelijke situaties terecht kan komen maar dat dat geen wereldramp is. Mijn slogan is: Zorgen doen is beter dan zorgen maken!’

Dit wuiven heeft dus niet alleen te maken met het beredeneren en rationaliseren van je gedachten en gedrag, maar vooral met het ervaren van je emoties. Accepteer dat die emoties er zijn in plaats van jezelf daarover te veroordelen; deze emoties horen bij jou. Door eerder te reageren op de emoties die je gevoel veroorzaken en daar bewust mee om te gaan, maak je het leven makkelijker voor jezelf en de ander.