Verplichte kost voor narcisten die kinderen overwegen
[Recensie] Halverwege de debuutroman van de voor mij onbekende Ine Boermans (1976) kon ik me niet langer bedwingen. Snel googelen naar deze auteur om te ontdekken hoe autobiografisch dit boek is, googelen om te kijken hoe ongelukkig ze wel moet zijn. Want Een opsomming van tekortkomingen is een relaas over een ongelukkige jeugd, en niet zomaar een ongelukkige jeugd, een echt zwaar ongelukkige jeugd. En we weten allemaal hoe onze jeugd kan doorspelen in het verdere leven… Gelukkig werd ik snel gerustgesteld. Op de website van de auteur lezen we dat de auteur met man en kinderen in Groningen woont. Ze heeft een carrière in de kunsten achter de rug en gaandeweg de afgelopen vijf jaar ontpopte ze zich als schrijver. Ze publiceerde sindsdien essays en korte verhalen in De Gids, hard/hoofd, Papieren Helden en Tirade. Boermans, zo lijkt het, heeft haar vermoedelijk ongelukkige jeugd weten om te buigen naar een leven dat de moeite waard is. Op de achterkant van de roman staat een foto van de auteur. Ze kijkt je doordringend aan, een zowel sterke als kwetsbare vrouw. Dit boek schrijven heeft ongetwijfeld geholpen. Mooi. Later zie ik dat deze info ook op de binnenflap staat. De lezer moet duidelijk gerustgesteld worden.
En nu ligt daar haar debuut, Een opsomming van tekortkomingen. Waarom ik denk dat het sterk autobiografisch moet zijn? De vaak nare maniertjes waarmee de vader van hoofdpersoon Lot zijn dochter behandelt, zijn zo gruwelijk dat je dat haast niet kunt verzinnen. Bij de scheiding als Lot vier jaar, is wordt ze aan haar moeder toegewezen. De vader oefent de jaren daarna een waar terreurbewind uit om het meisje, als ze twaalf is en ze mag kiezen bij wie ze wil wonen, voor hem te laten kiezen. En als ze eenmaal bij hem woont mag er niets, kan er niets, doen hij en zijn nieuwe vrouw er alles aan om Lot te vernederen en klein te maken. Zijn vrouw zegt letterlijk:
“Ach ja, het kinderego. […] Kinderen moeten vroeg leren over hun ego heen te stappen, het kan beter losgelaten worden, dat kinderego, of gebroken,” (p.70).
Op alles is commentaar, op hoe ze de kaasschaaf hanteert, op hoe ze zich kleedt, op haar eerste vriendje. “Kom je uit een achterbuurt,” vragen ze hem als hij woord ‘slacouvert’ niet kent.
Met haar moeder had ze wel altijd een goede band. Als haar moeder sterft, Lot is dan 18, is het verdriet compleet. Ze woont dan net op zichzelf. Vanaf dan ontwikkelt vader een nieuwe strategie om haar dochter te treffen. Om de zoveel tijd stuurt hij haar een brief, handgeschreven, waarin hij vertelt wat voor goede vader hij toch wel niet voor haar is geweest en dat hij nu zo teleurgesteld in haar is, dat hij haar niet meer wil zien. In elke brief komt voor dat hij sardientjes voor haar op een boterham prakte. Natuurlijk houdt ze helemaal niet van sardientjes.
Nu zijn er honderden boeken geschreven over nare ouders en het fenomeen van de ongelukkige jeugd. Waarom is dit dan zo’n bijzonder boek? Dat heeft zondermeer met de stijl te maken. Het boek bestaat uit ultra korte hoofdstukjes verdeeld over drie thema’s: brieven aan haar overleden moeder die Lot als enig kind consequent met ‘je lievelingskind’ ondertekent, gesprekken met haar psycholoog die haar adviseert om te gaan schrijven én beschrijvingen van haar nare vader uit haar jeugd en uit het heden. Maar die korte stukjes zijn nog niet wat het bijzonder maakt, dat is de droogkomische toon waarop alles is geschreven. Een opsomming van tekortkomingen is ondanks al het verdriet ook een boek om te lachen. Een voorbeeld:
“Je hebt mensen die om de zoveel tijd hun huwelijkse beloftes hernieuwen, mijn vader hernieuwt om de zoveel tijd zijn besluit om mij niet meer te willen zien,” (p.81).
Of
“Ik erfde van mijn moeder een antwoordapparaatbericht, een cassettebandje met de stem van mijn moeder, een karakteristieke neus, een opstaand kinnetje en de bijna onbedwingbare drang om een champagnefles op mijn vaders hoofd kapot te slaan,” (p.148).
Een opsomming van tekortkomingen is verplichte kost voor narcisten die kinderen overwegen. Op elk pagina staat het advies te lezen: “doe het niet”. En voor de mensen die nog steeds worstelen met hun ouders: lees het boek. Je voelt je direct stukken beter. Het ligt niet aan jou.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
Bekijk ook gesprek wat Roeland Dobbelaer had bij DLVAlive met Ine Boermans
