Een contemporaine visie op schijn en werkelijkheid
In Een smaak van liefde lijkt alle realiteit vervormd te zijn door dromen en waanideeën. Of past één en ander toch binnen de mogelijkheden van een wereld als de onze? Alles is in eerste instantie herkenbaar en soms zelfs vertrouwd, maar vervolgens wordt de lezer ruw wakker geschud uit de behaaglijke bekendheid. Sterre van Rossem presenteert het magisch realisme anno nu, waarin thema’s die zich lenen voor filosofische bespiegelingen, als tijd, herinnering en het bewustzijn regelmatig terugkeren.
Debutante Sterre van Rossem (1984) studeert Cultural analysis in Amsterdam. Haar eerste boek bestaat uit achttien korte verhalen met steeds weer eigenaardige elementen. Wat bijvoorbeeld te denken van de wereld van Dever Lorenwas in ‘De wasser’, waarin alle zoekgeraakte sokken een tweede leven krijgen in het hiernamaals voor kledingstukken. Of die winkel waar je dromen kunt kopen en beleven, maar waar de uitgang al snel onvindbaar blijkt. Naast deze voorbeelden zijn er nog talloze verhalen die opvallen door hun bijzondere perspectief of extreme gedaanteverwisselingen.
De bundel weet te prikkelen en te verbazen met verhalen die zich afspelen in een dorp waar men de waarheid niet kent, zoals wordt beschreven in ‘Brief aan een vriend’. Of een ogenschijnlijk gewone chocoladefabriek in ‘Een smaak van liefde’, waarin een geheel andere wereld verscholen ligt. Stof tot nadenken geeft ook ‘Een ijskoffie verkeerd’, over een café waar je de heerlijkste ijskoffies kan drinken, maar waar de tijd intussen een gemeen spelletje speelt door je in een vicieuze cirkel te laten ronddolen. Steeds weer wordt de realiteit vervlochten met complete droomwerelden of juist kleine details die niet geheel passen in ons plaatje van de werkelijkheid. Daarmee balanceren de verhalen vaak tussen magie en realisme.
Met haar proza zorgt Van Rossem niet alleen voor een interessante combinatie van herkenning en vervreemding, maar legt zij ook angstaanjagende en niet ondenkbeeldige toekomstscenario’s voor. Zo wordt het verhaal ‘Operatie laatste dochter’ beschreven vanuit het perspectief van een computer die bezig is de laatste mens op aarde te vernietigen. Het is één van de verhalen die je op een originele manier laten reflecteren op de mensheid en diens ontwikkelingen. Is vooruitgang bijvoorbeeld wel altijd positief, of zijn we bezig ons eigen graf te graven? Ligt de macht over de wereld wel vanzelfsprekend bij ons of worden we langzaam maar zeker ingehaald door onze eigen uitvindingen? Het zijn vragen die in Een smaak van liefde een onaangenaam maar doeltreffend antwoord krijgen:
‘Ze waren al snel onafhankelijk van de mensen geworden en waren nog sneller superieur aan hen. Ze verzonnen en creëerden zichzelf nu. Ze hadden zich georganiseerd en zich via een netwerk aaneengesloten, terwijl ze de mensen langzaam maar zeker van het netwerk buitensloten. Toen de mensen in opstand kwamen, besloten ze dat er niets anders op zat dan een einde te maken aan de soort die al ademend hun de vrijheid ontnam, de aarde bevolkte en vervuilde, en hen als slaven voor hun kar wilde spannen.’
Contrasterend met de diepgaande onderwerpen die vragen om een intelligente benadering, is de stijl. Deze is veelal simplistisch en de zinnen zijn kort en direct: ‘Juf Karla knikt afwezig en kijkt op haar horloge. “Over tijd gesproken, ik moet naar binnen. De kinderen wachten”. Maar ik schud mijn hoofd. “Ik ben hier om u te halen juf. De kinderen redden het nu wel zonder u”’.
Wellicht is het een bewuste keuze om grootse thema’s terug te brengen tot voorstelbare en behapbare vertellingen door middel van eenvoudige zinsbouw en woordkeuze. De stijl biedt hierdoor een houvast in de soms bizarre verhaallijnen, waar je als lezer dankbaar gebruik van maakt. Het voorkomt dat de verhalen verzanden in vage denkbeelden van de verteller: de in eerste instantie onvoorstelbare en abstracte gebeurtenissen worden concreet en geloofwaardig door het functionele en weinig pretentieuze taalgebruik. Dat is prettig, aangezien de inhoud al genoeg aandacht opeist.
Met haar eerste boek heeft Van Rossem laten zien over een niet te onderschatten creativiteit en onuitputbare fantasie te beschikken. Op een bijzondere en intrigerende manier weet zij interessante vraagstukken en bitter confronterende thema’s aan te snijden. Een smaak van liefde vraagt behoorlijk wat inlevingsvermogen, maar blijft te allen tijde goed leesbaar. Zo laat Van Rossem de lezer verdwalen in een vernieuwend, indrukwekkend en soms beangstigend labyrint.
—
Eerder verschenen op Recensieweb
