"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Een uitzonderlijke vrouw

Dinsdag, 31 juli, 2012

Geschreven door: Christophe Vekeman
Artikel door: Rein Swart

Alles is ijdelheid

Komt dat zien, komt dat zien, roept de omslag. Een uitzonderlijke vrouw, wie wil die niet leren kennen? Sluit aan in de rij en geniet van wat komen gaat. Zij heet Gwen en dit is haar leven.

Tien grassprietjes

Ze was nog maar een kleuter toen ze de gewoonte aannam om zo weinig mogelijk te ondernemen:

‘Urenlang zat zij zonder zich noemenswaardig te bewegen op de donkerrode, ribfluwelen bank in de veranda dromerig voor zich uit te staren, of ze lag in de zomervakantie dagen achtereen op haar buik in de tuin terwijl zij steeds opnieuw dezelfde tien grassprietjes telde met de toppen van haar strelende vingers.’

Helaas wordt Gwen gekoeioneerd door haar moeder Kathy. Die depriveert haar van allerhande ervaringen die andere leeftijdsgenoten wel opdoen. Zo mag ze met oudjaar niet naar vriendin Jana, omdat het te laat zou worden. Niet veel later is Gwen een puber. We zitten in de jaren tachtig, Gwen kleedt zich in het zwart. Haar vader probeert de conflicten tussen moeder en dochter te sussen, maar delft het onderspit. Hij overlijdt als Gwen net voor de eerste keer menstrueert, juist als zij opgelucht is dat de gevolgen binnen de perken zijn gebleven van de ontmaagding door haar buurjongen. Anders dan verwacht verleent haar vaders dood Gwen meer vrijheid.

Pf

De diepte in

Vekeman zakt in deze roman af naar de diepte van de menselijke geest. Hoewel Gwen de zomer na haar eindexamen in ledigheid doorbrengt aan de rand van het zwembad van de ouders van vriendin Vanessa en geen noodzaak ziet om in actie te komen, vindt ze wel dat ze vooruitgaat, dat ze geëvolueerd is. Ze gaat psychologie studeren in Gent en ontmoet daar de welbespraakte Dieter. Het zijn de jaren dat men in de psychiatrie vooral vond dat gewone mensen als Kathy gek waren. De twee freudianen krijgen een vaste relatie, maar die houdt geen stand. Gwen moet steeds maar neuriën:

‘Het leek erop dat haar geneurie samenhang verleende aan iets wat te chaotisch en verbrokkeld was om te benoemen – dat haar geneurie de draad was die amorfe lappen tijd, eeuwig geduurd hebbende uren, kwartieren van een seconde, talloze dode momenten van oerloze leegheid met elkaar verbond en aan het einde van de rit alsnog het aanschijn van een dag verleende.’

Voor Vekeman gaat geen zee te hoog om de gevoelens van Gwen uit te beelden: het verdriet als ze een elfenbeeldje, een cadeau van René (een werkloze gehandicaptenleider en vriend van haar moeder) vermorzelt met de Inleiding in de psycho-analyse en ze die uit wraak aan haar new age-achtige moeder voor haar verjaardag geeft. Ze verleidt zelfs René, zichzelf ondertussen afvragend wat voor iemand zij eigenlijk is

‘Was een antwoord zelfs wel mogelijk? was immers niet, waar het de menselijke psyche betrof, iedere vraag tenminste voor een groot deel onoplosbaar, en elk antwoord per definitie een halve leugen?’

Later wordt ze een krassende katholieke dweperes die zichzelf ziet met ‘ogen als diamanten’. Op het nippertje wordt ze gered door Dieter, die zijn scriptie over een hysterica schreef en zichzelf inmiddels met een dagelijks roze pilletje op de been houdt. Hij kan echter niet voorkomen dat voor Gwen – naar het motto ontleend aan Kris Kristofferson – vrijheid een andere term wordt voor niets te verliezen hebben.

Doorgewerkte taal

Een uitzonderlijke vrouw is een fraaie biopic die Vekeman fantastisch uitwerkt in een doorgewerkte licht-Vlaamse taal. Neem een zin als:

‘Het was helemaal niet waar wat Dieter had gezegd, in die zin dat iemand die dagelijks medicijnen moet nemen om gezond te blijven zich er heus niet op laten voorstaan kan dat hij is “genezen” natuurlijk, maar de angstdempende kleine roze pilletjes waarvan hij er elke dag na het ontbijt een slikte deden in elk geval nu al jaren hun werk.’

De personages worden nauwkeurig getypeerd, zoals het decadente klasgenootje Vanessa uit Rotterdam dat met haar bemiddelde ouders in een villawijk in Brasschaat is komen wonen. Of, in het geval van de jongere Dieter: ‘Hij stond versteld van zichzelf, wat maakte dat zijn zelfvoldaanheid als een vorm van bescheidenheid kon worden beschouwd.’ De verteller zit Dieter en Gwen dicht op de huid, weet hun relatiegesprekken bondig samen te vatten en spanning toe te voegen wanneer Dieter door het lint gaat.

Uitzinnige momenten

De scènes lenen zich ervoor verfilmd te worden. De afbeelding op de omslag zie ik zo in het echt voor me. Hilarisch zijn de uitzinnige momenten, zoals wanneer Gwen, die voor haar afscheidsspeech voor haar overleden vader tot haar teleurstelling in de kerk geen applaus kreeg, vervolgens voor de spiegel een tirade houdt waarmee ze denkt het in de politiek wel te kunnen redden:

‘“Wat zegt dat dan, vraag ik. Wat zegt dat dan?” Nu spreidde ze haar armen zo wijd als de kleerkast aan haar linkerzijde het toeliet en prikte met haar beide wijsvingers in de richting van het publiek. “Niet alleen over die man, bedoel ik. Niet alleen over de baas van die man. Niet alleen over het bedrijf waar die man tewerkgesteld was. Niet alleen over al die specifieke dingen, factoren – maar wat zegt dat dan, dames en heren, landgenoten, over onze hele maatschappij?! Daarom…” en de wijsvingers kropen nu terug in haar vuisten, die ze heftig balde voor haar buik – “Stem! Op! Mij!”

Een uitzonderlijke vrouw is een verontrustende roman, die tegen de grenzen van de waanzin aan schuurt en waarin de verbeelding, zoals in de literatuur ook de bedoeling is, aan de macht is.


Eerder verschenen op Recensieweb


Laat hier je reactie achter:

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Alleen inhoudelijke reacties die gaan over het besproken boek en/of de recensie worden geplaatst.

Boeken van deze Auteur:

Mensen als ik

Een uitzonderlijke vrouw