De Nederlandse Hervormde Kerk en de samenleving tijdens het interbellum

[Signalering] De Doorbraak staat bekend als een mislukte poging om na de Tweede Wereldoorlog de politieke verhoudingen in Nederland een nieuwe wending te geven. Waar andere auteurs de laatste jaren hebben laten zien dat deze beweging na 1945 wel degelijk de verhoudingen veranderde, richt Peter Kromdijk zijn pijlen op een andere revisie. Hij wil laten zien dat het ook een vooroorlogs fenomeen was en sluit zo nauw aan bij Het humanitaire moment van Marjet Brolsma.

Kromdijk kiest daarbij een minder wijds perspectief. Hij onderstreept dat we de Doorbraak niet uitsluitend moeten zien als een poging om het socialisme te vernieuwen. Sterker, de beweging dreef op een christelijk ideaal en was volgens Kromdijk vooraleerst een reactie op een kerkelijke crisis. In het streven naar een ‘doorbraak’ van bestaande kerkelijke vormen en structuren herkenden allerlei verschillende groepen elkaar. Sommigen doelden vooral op een toenadering tussen christendom en socialisme. Anderen wilden dat de kerk zich meer open zou stellen voor de wereld om haar heen. Een derde groep had vooral kritiek op de confessionele organisaties die orthodoxe protestanten hadden opgebouwd. Hoewel hij weinig woorden vuil maakt aan het bredere belang voor ons perspectief op Interbellum en naoorlogse jaren, draagt ook Kromdijk een steentje bij aan de herwaardering van het vernieuwingsstreven in deze allesbehalve saaie periode.

—

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine