"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Eiland in de nevel

Woensdag, 12 februari, 2020

Geschreven door: Lodewijk Dros
Artikel door: Henk Slechte

Romantische omzwervingen van Pieter Kikkert, de eerste wandelaar op Texel

[Recensie] Pieter Kikkert (1775-1855) wandelde in 1791 als eerste ruim 50 kilometer over het toen nog onherbergzame Texel, en schreef het romantische verslag dat Lodewijk Dros gebruikte voor dit boek. De familie van deze Leidse jongeman kwam van Texel en zijn oom had de gewichtige functie van kastelein van het schiereiland Eierland. Hij beheerde het Eyerlandse Huis en was verantwoordelijk voor de drenkelingen die er aanspoelden. Dros geeft Kikkerts verslag een brede en daardoor boeiende context door diens beschrijving van Texel door te trekken tot het populaire toeristenoord van nu.
Eiland in de Nevel beschrijft ook de geschiedenis van Pieter Kikkerts familie en zijn eigen leven. In 1808 woonde hij in Schiedam, waar hij boekhouder was en een uitvoerige verhandeling schreef over de matige kwaliteit van de Nederlandse historieschilders. Teylers Tweede Genootschap eerde hem ervoor met een zilveren penning. In 1809 vertrok hij naar Vlaardingen, waar hij zich ontwikkelde tot een drijvende kracht in het culturele leven, onder meer als schrijver en kunstenaar (het Rijksmuseum bewaart etsen van Kikkert). Hij was er de stadsontvanger (de stedelijke penningmeester zouden we kunnen zeggen), reder van vissersschepen en secretaris van het Kollegie van de IJslandse Kabeljaauwvisscherij. Hij kreeg subsidies los van koning-koopman Willem I, waarvan de plaatselijke visserij profiteerde. De familie Kikkert bleef lang actief in deze voor Vlaardingen belangrijke bedrijfstak.

Het boek is doelmatig en interessant geïllustreerd met – onder veel meer – tekeningen en etsen van Pieter Kikkert zelf. Met een strengere redactie waren anachronismen voorkomen. Zo bestond in 1814 de gemeenteontvanger nog niet, want die kwam pas na de Gemeentewet van 1851, en dateren de term en het begrip Bible Belt niet uit de 18de maar uit de late 20ste eeuw. De originele penning die Kikkert in 1809 ontving, en die volgens de auteur zoek is, bevindt zich in het Museum Vlaardingen, en de uitgever had ten slotte moeten vermelden dat voor de omslag Wanderer über dem Nebelmeer van Caspar David Friedrich is gebruikt.

Pieter Kikkert is zo nauw verweven met de culturele en economische geschiedenis van Vlaardingen dat het Stadsarchief een tentoonstelling aan hem wijdt, met onder meer kunst. De aanleiding, die toevallig samenvalt met het uitkomen van dit boek, is de recente aankoop van twee originele banden met verhandelingen uit circa 1813 van de hand van Kikkert. Het betreft teksten van voordrachten die hij hield en zijn verslag van een andere fameuze wandeling: van Vlaardingen naar Schiedam.

Boekenkrant

Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine