Vijf macho’s in Rio en hun onvermijdelijke val
[Recensie] Een boek dat over zijn auteur niets beters weet te melden dan dat deze drie decennia geleden in Cannes als beste actrice van het jaar werd bekroond, doet het ergste vrezen. Toch valt de debuutroman Einde van de Braziliaanse Fernanda Torres (1965) reuze mee. Ze schildert een indringend portret van een groep van vijf vrienden, elk met zijn eigenaardigheden en eigen dood. Vanuit hun sterfmomenten krijgt het groepsportret gaandeweg steeds meer contouren.
Zonder tegenstrijdigheid gaat dat niet. Daarvoor zijn de vijf te verschillend. Er is de grijze boekhouder Álvaro, de bonvivant Sílvio en de keurige bedrijfskundige Neto. De beeldschone Ciro, voor wie iedere vrouw valt maar die als eerste aan kanker sterft, contrasteert scherp met sportleraar Ribeiro, levenslang in het geheim verliefd op Ciro’s echtgenote.
Het gaat er bij deze mannen wild aan toe. Zelfs de meer bedaagden willen zich nog wel eens vergrijpen aan drugs en vrije seks; voor de meer losbandigen is het leven één lange orgie, totdat de aftakeling en de dood ook hen komen halen. Dat wreekt zich in hun vriendschap. Die wordt bepaald door jaloezie, verraad en wrok, maar ook door wederzijdse genegenheid en zelfs liefde. Regelmatig vraag je je af wat hen een levenlang bij elkaar houdt.
Het uitblijven van een antwoord is een zwakte in dit boek. Uiteindelijk valt alles uiteen, geen relatie houdt stand – of slechts omdat de dood geen tijd liet voor een echtscheiding. Die tragiek weet Torres in elk van de vijf goed te treffen. Soms met een toon die misschien wel wat té ‘mannelijk’ wil zijn. Maar ze biedt weinig ruimte aan tederheid of verstilling – tenzij die van de dood. Het leven is hard, intens en gretig tot aan onbehouwenheid toe. Dat is een wat eenzijdige lezing van masculiniteit, maar in haar beperking niet helemaal bezijden de waarheid. Misschien is het in het losgeslagen en tamelijk amorele leven in het Rio van Torres wel dé waarheid zonder meer.
In Einde beklijft niets; alles lost op in vergeefsheid – de meest intieme relaties het eerst. “Ik heb veel slechts over vrouwen gezegd,” denkt de laatst stervende van de vijf vlak voor zijn dood, “en dat verdienen ze. Mannen zijn ook waardeloos. En de een is niet voor de ander geschapen.”
—
Eerder verschenen op NRC.nl
