Geweldig en meedogenloos gewelddadige debuut
De eerste zin
“Ik werp geen schaduw.”
Recensie
Daniel en Cathy wonen bij hun oma Morley. Hun vader is een prijsvechter die soms langere tijd verdwijnt en ook hun moeder komt maar af en toe langs, uitgeput en ‘bloedend wanneer ze kapot is,’ zoals oma het zegt. Wanneer oma op een dag sterft, overleven de kinderen anderhalve week op koekjes, bananen en chips, tot hun vader hen vindt en een huis voor hen bouwt diep in het bos waar hij zijn kinderen zonder negatieve invloeden van buitenaf wil zien opgroeien. Maar dat is zonder meneer Price gerekend, de grootgrondbezitter in wiens bos vader zijn huis heeft gebouwd. De spanning stijgt, er wordt gedreigd en er hangt geweld in de lucht, zeker wanneer vader de lokale bevolking opjut te gaan staken omdat Price en zijn maten uitbuiters zijn. Wanneer de zoon van Price niet veel later gewurgd teruggevonden wordt, slaat de vlam in de pan.
Fiona Mozleys roman Elmet, genoemd naar het in Yorkshire gelegen laatste onafhankelijke Keltische koninkrijk van Engeland, dat nog voortleeft in de plaatsnamen Sherbern-in-Elmet en Barwick-in-Elmet, is een geweldige en ook een meedogenloos gewelddadige roman die je als lezer compleet omver blaast. Niet voor niets stond dit debuut op de shortlist van de Booker Prize.
De aantrekkingskracht van Elmet is deels te wijten aan de onbepaaldheid ervan. Het boek speelt in het noorden van Engeland, maar je weet nooit goed waar of wanneer. Het is een hedendaagse roman, dat leer je uit de schaarse verwijzingen naar gesloten mijnputten en staalfabrieken, maar hij zou net zo goed in de verre toekomst kunnen spelen, wanneer het woud opnieuw bezit genomen heeft van het land. Of gewoonweg ergens anders, want Elmet zou net zo goed een John Wayne-western kunnen zijn of een verhaal over het desolate Alaska ontsproten aan de duistere koker van David Vann. Ook Daniel en Cathy blijven heel lang schimmig. Zij lijken heel kinderachtig, krijgen les van een verre buurvrouw en kijken ietwat naïef tegen het leven aan, tot je leest dat ze whisky drinken en sigaretten roken. Het geeft de roman iets pervers gedegenereerds.
Dat het niet goed afloopt met de personages uit Elmet is geen verrassing. Mozley onderbreekt haar verhaal immers een aantal keer voor een cursief gedrukte blik in de apocalyptische toekomst, waarin Daniel de enige overlever lijkt. “Een boerderij kan een eenzame plek zijn,” schrijft Mozley, “Een eenzame plek als je huid is opengereten en je botten zijn verbrijzeld. Een eenzame plek om te sterven.”
—
3 vragen aan Fiona Mozley
Je studeerde Middeleeuwse geschiedenis. Heeft die studie Elmet beïnvloed?
Mozley: “Ja en nee. Het is natuurlijk een hedendaagse roman, maar ik wil ook niet ontkennen dat ik af en toe leentjebuur gespeeld heb hij de Middeleeuwse literatuur. Wie noord-Engelse wouden zegt, denkt natuurlijk meteen aan Robin Hood. Wij kennen die vooral in zijn Hollywood-outfit, maar hij komt heel vaak terug in traditionele verhalen uit Nottinghamshire, Lincolnshire en Yorkshire. Hij is de held die alleen in het woud ging leven. Dat is ook wat Daniel, Cathy en hun vader doen. Zij zijn de hedendaagse vogelvrijverklaarden die in een feodaal georganiseerde maatschappij terechtkomen, zoals je die in de veertiende eeuw nog zag.”
Elmet is een heel mannelijk en agressief boek, verteld vanuit het perspectief van een knaap van een jaar of veertien. Dat zou je toch niet direct verwachten van een jonge vrouwelijke schrijfster?
Mozley: “Waarschijnlijk niet, maar ik wou een western schrijven en dus moesten er van die extreem mannelijke personages in. Daniel is inderdaad een jongen, dus moest ik me in het hoofd van zo’n veertienjarige wurmen. Maar tezelfdertijd wou ik die clichés ook in vraag stellen. Is Daniel wel een echte jongen? Zit hij niet ergens tussen jongen en meisje in? En is Elmet wel het verhaal van die vader die voor zijn gezin opkomt, zoals je zou verwachten van een traditionele western? Of is het toch eerder Cathy die hier op haar onopvallende manier de hoofdrol speelt?”
Wat dacht je toen je vernam dat je genomineerd was voor de Booker?
Mozley: “Mijn redacteur belde en zei dat Elmet op de longlist stond. Ik viel volledig uit de lucht. Het boek was toen nog niet uit en ik wist helemaal niet dat het ingestuurd was. Dat Elmet nadien ook nog eens de shortlist bereikte was helemaal te maf. Zelf had ik mijn roman nooit met de Booker vereenzelvigd. Met zijn landelijke setting en gewelddadige plot steekt hij immers erg af tegen de traditionele Booker-boeken die het van hoofse manieren in een stadsomgeving moeten hebben. Die nominatie heeft mijn leven veranderd. Ik werk nog wel half time in een boekhandel, maar alleen omdat ik het graag doe. En over een paar weken komt ook nog eens het nieuws over de verfilming van Elmet…”
—
Eerder verschenen in Focus Knack
